مطلب زیر که اطلاعات کلی درباره قانون کپی رایت (حق تکثیر) به شما میدهد، برگرفته از پیمان برن (Berne Convention) برای حمایت از دارایی ادبی و هنری است و در آن به قانون خاص هیچ کشوری اشاره نشده است. پیمان برن که در سال 1886 در شهر برن، بین کشورهای پادشاهی، منعقد شد. قبل از آن حقوق قانونی یک اثر متعلق به نویسنده آن بود اما نویسنده در خارج از مملکت مورد نظر، فاقد حقوق قانونی بود و مثلا در فرانسه، کتاب یک نویسنده انگلیسی بدون اجازه او چاپ میشد و نویسنده حق اعتراض نداشت. پیمان برن داشتن حق قانونی بر مالکیت یک اثر را در تمام کشورها قابل اجرا دانست.
پیمان برن تا کنون بارها مورد تجدید نظر قرار گرفته و از سال 1967 مدیریت آن بر عهده سازمان جهانی حمایت از حقوق مایملک معنوی Word Intellectual Property Organization یا WIPO قرار گرفته است.
کپی رایت چیست؟
کپی رایت نوعی حفاظت قانونی از آثار چاپ شده و چاپ نشده ادبی، علمی و هنری است.این آثار به هر صورت که عرضه شده باشند، در حالی که دارای ماهیتی قابل درک باشند- یعنی دیده،شنیده یا لمس شوند، شامل این حمایت خواهند بود. اگر این اثر یک مقاله، نمایشنامه، ترانه، یک حرکت جدید در رقص، کد HTML یا گرافیک کامپیوتری باشد که قابل ثبت بر کاغذ، نوار کاست، CD یا هارد درایو کامپیوتر باشد هم، شامل قانون کپی رایت میشود. قانون کپی رایت به خالق اثر اجازه میدهد تا از حقوق انحصاری تکثیر، اقتباس در شیوه بیان نو (مانند به فیلم تبدیل کردن یک رمان)، پخش و نمایش عمومی اثر استفاده کند. انحصاری به این معنا است که تنها خالق اثر، نه کسی که به نحوی به اثر دسترسی دارد، میتواند از این حقوق استفاده کند.
قانون کپی رایت از چه زمانی آغاز میشود و چه شرایطی دارد؟
قانون کپی رایت از زمانی که اثری در شکلی ملموس به وجود بیاید، شامل آن اثر میشود. برای مثال، یک ترانه سرای ساکن آمریکا، اشعار خود را نوشته، نام خود را امضا کرده و با گذاشتن نشانه Copyright ©در کنار آن تاکید میکند که نویسنده اشعار است. سپس نوشته هایش را در پاکتی گذاشته و به آدرس خودش پست میکند و این پاکت را دربسته نگه میدارد. درواقع شاهد او تاریخ مهر پست بر پاکت است. حالا او با در دست داشتن این نامه، اثر خود را در دفتر کپی رایت آمریکا به ثبت می رساند تا از هرگونه سوئ استفاده حمایت شود. حتا اگر شخصی قبل از ثبت رسمی اثر از آن استفاده کند، او با در دست داشتن پاکت میتواند مالکیت خود را به اثبات برساند.
این مثال درباره آثار دیجیتالی هم صدق میکند به این صورت هنگام حفظ یک اثر در کامپیوتر، تاریخ و ساعت آن هم حفظ میشود و شما با در دست داشتن فایل اصلی همواره میتوانید ثابت کنید که زودتر از شخصی که به نحوی (برای مثال از وب سایت) به اثر شما دست یافته، آنرا به وجود آورده بودید. اگر این شیوه از نظر شما کاستی هایی دارد میتوانید اثر خود را بر روی دیسکت یا CD کپی کرده و به آدرس خود پست کنید. آنرا در جای مطمئنی نگه دارید و در موقع لزوم در حضور شاهد، آنرا باز کنید.
چه زمانی کپی رایت یک اثر به پایان میرسد؟
گاهی اوقات در یک ثبت کپی رایت به چند تاریخ برمی خوریم برای مثال: "© Copyright 1998, 1999 John Smith." از آنجایی که یک خالق اثر در طول زمان کار خود را تصحیح، تکمیل یا دوباره نویسی میکند، تمام تاریخهای ثبت شده زمان خلق اثر را در دوره های مختلف مشخص میکنند و نشان دهنده زمان پایان گرفتن کپی رایت نیستند.
تاریخ انقضای کپی رایت، بر اساس پیمان برن، حداقل شامل طول حیات خالق آن و 50 سال پس از مرگ او است. این مقدار زمان شامل تمام کشورهای عضو در پیمان برن میشود و هر کشور میتواند زمان بیشتری برای قابل اجرا بودن کپی رایت قائل شود اما این زمان نمیتواند از مقدار تعیین شده در پیمان کمتر باشد. گاهی اوقات در طی یک وصیت رسمی حقوق یک اثر به بازماندگان صاحب آن تعلق میگیرد که البته باید به تایید رسمی رسیده باشد.
هنگامی که از یک وب سایت دیدن میکنید، کپی کردن مطالب، تصاویر یا کد HTML آن با چند کلیک انجام پذیر است و بسیاری از ما به دلایل مختلف این کار را انجام میدهیم. اشتباه عمومی در مواد موجود در اینترنت، این است که اینترنت یک فضای عمومی بوده و برداشت مطالب آن آزاد است، به خصوص که SAVE یا COPY فایلهای آن به سادگی امکان پذیر است و تقریبآ نمی توان از آن جلوگیری کرد. این طرز فکر مانند آن است که به خود اجازه دهیم به دلیل قرار داشتن فضای مقابل پارکینگ منازل در خیابان، در مقابل درب پارکینگ افراد پارک کنیم!
آنچه در اینترنت میبینیم در صورتی قابل کپی کردن است که یا دولتی باشد مانند سفارت خانه ها، دانشگاهها و مانند آن ...، یا تاریخ کپی رایت آن منقضی شده باشد و یا صاحب وب سایت حقوق خود را لغو یا واگذار کرده باشد. به خاطر داشته باشید که "اینترنت" و فضای عمومی یا "public domain" هم معنی نیستند.
مطالبی که توسط دیگران تهیه شده و با کسب اجازه قابل استفاده هستند
صاحبان فایلها و برنامه های Midi، تصاویر گرافیکی (عکسها، نشانه ها، آثار هنری دیجیتالی)، نوشته ها، متون، HTML، javascripts و تمام مواردی که استفاده از آن مجاز اعلام شده اند، به شما اجازه نمی دهند که مواد مورد نظر را به نام خود ثبت کنید و این اجازه به معنای احراز مالکیت نیست. علامت کپی رایتی که در پایین صفحه یک وب سایت میبینید برای بخشهایی است که دارنده سایت خودش به وجود آورده (مثلا طرح گرافیکی یک وب سایت موسیقی) نه بخشهایی که صاحب سایت اجازه استفاده آنها را دارد.
گرافیک ها و تصاویر لینکی رایگان
تصاویر گرافیکی که در سایتها با عنوان Free یا رایگان عرضه میشوند، جزو اموال عمومی نیستند، شما میتوانید از این تصاویر به طور رایگان استفاده نمایید اما "صاحب" آن به شمار نخواهید آمد. درواقع شما در صورتی میتوانید از آنها استفاده کنید که با شرایط صاحب آن موافقت کنید. برای مثال اگر صاحب اثر خواسته باشد که "در تصویر دخل و تصرف نکنید" یا "فقط در homepage شخصی خود از آن استفاده کنید" حتما این کار را انجام دهید. همین مساله در مورد تصاویر لینکی و نشانه ها هم صدق میکند.
فونتها و علائم تصویری یا Dingbats
عده ای تصور میکنند که طراحی فونت شامل قانون کپی رایت نمیشود و هنگامی که یک فونت طراحی شد، میتواند توسط عموم مورد استفاده قرار بگیرد. اما اینکه یک فونت به راحتی قابل تکثیر، کپی و انتشار است و اینکه "خط" وسیله ای برای بیان ایده ها و آثار تازه است، دلیل محکمی برای شامل نشدن قانون کپی رایت بر آن نیست. درست است که خط اصولا برای بیان تصویری افکار و ایده ها به وجود آمده است، اما یک طراح خط، برای کار خود همانقدر وقت، انرژی و خلاقیت مصرف میکند که یک نقاش یا نویسنده و با توجه به شرایط قانون کپی رایت، صاحب اثر معرفی میشود.
آیا HTML واقعا شامل کپی رایت میشود؟
طراحی یک صفحه اینترنتی یا layout آن هم نوشته یا طراحی صاحب آن است و یک HTML هنگامی که بر روی کاغذ نوشته میشود یا از آن یک پرینت تهیه میشود و به عبارتی به شکل ملموس درمی آید، شامل قانون کپی رایت خواهد شد. البته این قانون در موردی صادق است که شخصی، خودش کد مورد نظر را نوشته و اجرا کرده باشد. کپی کردن یک HTML از جای دیگر، شما را صاحب آن نخواهد کرد. البته هنگامی که شما صفحه ای را میبینید و آنرا بدون کپی کردن کدها، به طور قانونی شبیه سازی می کنید، مسئله فرق میکند. در این مورد کدها شامل کپی رایت نمیشوند بلکه نتیجه ملموس آن که به صورت یک layout، به ثبت رسیده است غیر قابل دخل و تصرف محسوب میشود.
تغییر کلی در نوشته، متن، تصاویر و... شخص دیگر و تبدیل آن به یک نسخه جدید
اگر با اجازه صاحب اثر، در متن، تصویر، کد HTML و موارد مشابه آن تغییر کلی ایجاد کنید و این تغییرات موافق با شرایط صاحب اثر باشد، شما صاحب اثر جدید هستید. در غیر این صورت به دزدی ادبی/هنری محکوم خواهید شد.
ترجمه یک متن از اینترنت شامل قانون کپی رایت میشود؟
مطابق با پیمان برن " نویسندگان متون ادبی و هنری که توسط این پیمان مورد حمایت قرار دارند، دارای حق اختصاصی ترجمه یا اعطای حق ترجمه اثر خود را به دیگری هستند." این جمله به این معنا است که برای ترجمه یک متن (ادبی، هنری، علمی)، شما به اجازه صاحب آن نیاز دارید و با وجود اینکه حقوق مربوط به ترجمه اثر را به دست خواهید آورد اما باید نام نویسنده را در ترجمه ذکر نمایید. استفاده منصفانه یا Fair Use مربوط به بخشی از قانون کپی رایت است که در آن اجازه استفاده از تمام یا بخشی از یک مطلب برای "تضمین شاعرانه"، "خبر رسانی"، تحقیق و تحصیل" ، بدون اجازه نویسنده مجاز اعلام شده است. اگر این استفاده در مواردی به غیر از اینها باشد غیر قانونی است. برای مثال استفاده از عکس مجله National Geographic در وب سایت شخصیتان، برای توصیف سفرتان به آفریقا، غیر قانونی است. اما اگر همان عکس را برای یک مقاله تحقیقی درباره عکاسی با ذکر منبع، در سایت خود بگذارید مشکلی پیش نخواهد آمد. توجه کنید که استفاده از منابع اطلاعاتی وب سایتها، بدون ذکر منبع، به هر دلیلی غیر قابل قبول خواهد بود.
کپی رایت بین المللی
هیچ قانون جهانی کپی رایتی وجود ندارد که از اثر شما در تمام جهان محافظت کند. البته کشورهای عضو پیمان برن و معاهده کپی رایت جهانی، این امکان را برای شما به وجود آورده اند تا از آثار خود در کشورهایی غیر از وطن خود، حمایت نمایید. بنابر این قرارداد، آثار زیر مورد حمایت قرار میگیرند:
1- آثار چاپ شده و چاپ نشده یک نویسنده که از اهالی یا ساکنین یکی از کشورهای تحت قرارداد باشد.
2- آثاری که با اجازه نویسنده اش که از اهالی یا ساکنان کشورهای تحت قرارداد نباشد، در یکی از کشورهای هم پیمان ، چاپ شده باشد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر