بدلیجات و بیماری ها ی پوستی

همه مردم به شکل‌هاي مختلف با حساسيت‌هاي پوستي آشنا هستند. بيشتر ما حتي اگر خودمان مبتلا به يکي از انواع اين حساسيت‌ها نباشيم حتماً تعداد زيادي از افراد مبتلا به اين حساسيت‌‌ها را مي‌شناسيم. خانمي که پوستش هنگام استفاده از بدليجات ملتهب و قرمز مي‌شود، فردي که تماس با لباس‌هاي نايلوني پوستش دچار سوزش و قرمزي شود، فردي که بر اثر خوردن برخي غذاها مانند بادمجان دچار قرمزي و خارش پوست مي‌شود و زني که پوست دستش در اثر شست ‌و شوهاي مکرر و تماس با مواد شوينده پوسته‌پوسته و قرمز و دچار خارش مي‌شود، همه اينها نمونه‌هايي آشنا از انواع حساسيت‌هاي پوستي هستند.حساسيت پوستي انواع مختلفي دارد که در بيشتر آنها التهاب و قرمزي پوست مشاهده مي‌شود. اين حساسيت‌ها ممکن است آلرژيک (يا تماسي) باشد و يا تحريکي. دکتر «مجيد شهدي» متخصص پوست و مو، در اين مورد مي‌گويد: «در حساسيت پوستي آلرژيک بدن در نتيجه تماس با ماده‌اي که در محيط وجود دارد دچار التهاب مي‌شود ، مثلاً کسي که به ساعت حلقه و بدليجات حساسيت دارد، اما حساسيت پوستي تحريکي به دنبال تماس زياد و مکرر با ماده حساسيت‌زا (محرک) به وجود مي‌آيد. مثلاً کسي که به دنبال تماس مکرر با مواد شوينده نسبت به آنها حساسيت پيدا مي‌کند». او در ادامه يادآور مي‌شود: «حساسيت‌هاي پوستي معمولاً در ابتدا به صورت حاد هستند اما در برخي موارد به مرور زمان بعد از درمان و يا بهبود خود به خود به شکل مزمن در مي‌آيند. حساسيت‌هاي پوستي ممکن است به صورت اگزماي سرشتي در فرد وجود داشته باشد، يعني از وقتي فرد متولد مي‌شود همراه اوست به‌طور مثال از 3ـ2 ماهگي صورت نوزاد قرمز و گونه‌هايش سرخ رنگ است. آسم، آلرژي و خس‌خس سينه دارد. اين علايم گاه در بزرگسالي به صورت حساسيت‌هاي پوستي در فرد ادامه مي‌يابد. اغلب در بين والدين و يا افراد فاميل اين اشخاص مبتلايان به حساسيت‌هاي پوستي وجود دارند.مي‌توان گفت سيستم بدن اين افراد نسبت به برخي از عوامل محيط حساسيت دارد». اين متخصص پوست و مو در ادامه مي‌گويد: «گروه ديگر حساسيت‌هاي پوستي حساسيت‌هاي شغلي است، کساني که با سيمان و مواد ساختماني يا روغن‌هاي ماشين‌هاي صنعتي، آسفالت و... در تماس هستند ممکن است در تماس با ماده خاصي دچار التهاب و حساسيت پوستي شوند که به شکل آلرژيک يا تحريکي به وجود مي‌آيد. حساسيت پوستي خانم‌هاي خانه‌دار که در اثر کار خانه و شست‌وشو ايجاد مي‌شود نيز از اين گروه حساسيت‌هاست».در برخي موارد حساسيت‌ پوستي علاوه بر التهاب، خارش و قرمزي با عفونت توأم مي‌شود. عفونت هنگامي بروز مي‌کند که سد دفاعي بدن شکسته شده و التهاب ايجاد مي‌شود و پوست شروع به خارش مي‌کند، اگر بيمار به دنبال اين احساس محل التهاب را بخاراند، نه تنها باعث تشديد خارش بلکه باعث ايجاد عفونت در محل مي‌شود. درماتيت اگزما درماتيت يکي از انواع حساسيت‌هاي پوستي است که روي سطوح بيروني پوست بروز مي‌کند و به صورت دانه‌هاي قرمز آبدار و ترشح‌دار است.درماتيت به‌صورت حساسيت به گياهان مواد دارويي و حساسيت به نور نمايان مي‌شود. از ميان گياهان زيادي که توانايي ايجاد درماتيت تماسي را دارند، گل پامچال يکي از بيشترين موارد را شامل مي‌شود. به دنبال تماس با برگ‌هاي اين گياه، جوش‌هايي که خارش شديدي دارند در انگشتان و مچ دست پديد مي‌آيد. گل داوودي هم به صورت خفيف‌تر همين حالت را ايجاد مي‌کند. تاول‌هاي شديدي که در نقاط روباز بدن در کشاورزان و افرادي که به هنگام تفريح روي علف‌هاي هرزي مي‌خوابند ديده مي‌شود نيز از جمله اين حساسيت‌ها هستند. در برخي از افراد هم حساسيت پوستي در تماس با نور به وجود مي‌آيد. در واقع اين افراد در تماس با برخي مواد وقتي در برابر نور قرار بگيرند، حساسيت‌شان بروز مي‌کند. اين نوع حساسيت‌ها بيشتر فصلي است و مشهورترين اين مواد که در تماس با نور ايجاد حساسيت (التهاب و گاهي لک) مي‌کنند‌، عبارتند از رژ لب، روغن ترنج، عطرها و گروهي از داروها. دکتر شهدي در مورد اگزما يادآور مي‌شود: اگزما گاهي به صورت اکتسابي و يا سرشتي در افراد به وجود مي‌آيد ، اما معمولاً عامل تحريکي و آلرژيکي توأمان در آن نقش دارند. بايد توجه داشت گاهي برخي از بيماران حتي نسبت به برخي داروهاي معالج اگزما هم حساسيت دارند و مصرف آنها باعث تشديد بيماري آنها مي‌شود. در اين موارد بايد نوع دارو را تغيير داد».کهير تماسي هم يکي ديگر از انواع حساسيت‌هاي پوستي است که تفاوت عمده آن با اگزما در سطح حساسيت است. در کهير حساسيت نسبت به ماده آلرژي در طبقات زيرين پوست ايجاد مي‌شود. حداقل تماس با مواد حساسيت‌زا در حساسيت‌هاي پوستي ممکن است نواحي مختلفي از بدن دچار اين عارضه شوند و معمولاً‌ حساسيت نسبت به مواد گوناگون را مي‌توان با توجه به طرح اختصاصي ناحيه درگير مشخص کرد. به‌طور مثال اگر حساسيت پوستي در زير بغل ايجاد شود، احتمالاً ناشي از تماس با لباس، زيرپوش و يا اسپري‌هاي برطرف‌کننده بوي عرق است و اگر در مچ و يا کف پا بروز کند، ناشي از تماس با جوراب، کفش و چکمه پلاستيکي، خاک، گرد و غبار و گياهان است. براي شناسايي دقيق ماده حساسيت‌زا پزشکان از آزمايشات دقيقي استفاده مي‌کنند.نکته مهم در درمان و پيشگيري از حساسيت‌هاي پوستي به حداقل رساندن تماس با اين مواد است. پوست به‌طور طبيعي به وسيله ياخته‌هاي شاخي شکلي که به صورت فشرده کنار هم قرار دارند و با بهره‌گيري از خاصيت ارتجاعي از آسيب‌هاي گوناگون محافظت مي‌شود. خاصيت ارتجاعي لايه شاخي با ميزان آب آن فرق مي‌کند، يعني با تبخير آب و همچنين برداشت چربي روي آن (که رطوبت پوست را نگه مي‌دارد) اين خاصيت کاهش پيدا مي‌کند. مواد چربي‌زا مانند صابون اگر مدت کوتاه و به‌طور زياد به کار روند، باعث ايجاد خشکي، قرمزي، تحريک و شکاف روي پوست مي‌شوند. اين مواد را که با پاره کردن يا از بين بردن لايه شاخي باعث التهاب و آماس پوست مي‌شوند، مواد محرک مي‌نامند. کساني که به هر دليلي در تماس با اين محرک‌ها قرار دارند، بايد از پوست خود بيشتر مراقبت کنند، سعي کنند کمتر با اين مواد تماس مستقيم داشته باشند و از کرم‌ها و مرطوب‌کننده‌ها استفاده کنند. گاهي حتي شست‌وشوهاي مگر و وسواس‌گونه حتي با آب هم مي‌تواند باعث حساسيت در افراد شود چون اين شست‌وشوها به مرور زمان لايه‌هاي چربي پوست را برداشته و سطح زيرين را در تماس مستقيم با محيط و عوامل آلرژي‌زا قرار مي‌دهد. دکتر شهدي به خانم‌هاي خانه‌دار به‌ويژه کساني که به حساسيت پوستي مبتلا هستند، توصيه مي‌کند، در هنگام کار با مواد شوينده و آب از دستکش استفاده کنند و از آنجا که ماده لاتکس دستکش هم در برخي افراد باعث حساسيت مي‌شود، بهتر است زير دستکش از يک دستکش نخي استفاده کند. در ضمن نبايد دستکش به مدت طولاني به دست بماند چون گرما و تعريق دست داخل آن ممکن است پوست را مستعد حساسيت به اين مواد کند». وقتي حساسيت تشديد مي‌شود معمولا حساسيت‌هاي پوست در فصول خشک سال مانند پاييز، زمستان و اوايل بهار شدت پيدا مي‌کند. گاهي حتي تغيير محيط زندگي هم ممکن است باعث تشديد و يا کمتر شدن حساسيت در افراد شود. به طور مثال کسي که از تهران به شمال مي‌رود ممکن است علائم حساسيت در او به دليل وجود رطوبت شمال برطرف شود اما با بازگشت به تهران دوباره ظاهر شود. تغذيه هم در اين زمينه بي‌تاثير نيست. بعضي از غذاها مانند شير گاو، آجيل و تخمه در برخي از افراد باعث بروز و تشديد حساسيت پوستي مي‌شود. تغيير ناگهاني محيط مثلا ورود ناگهاني از يک فضاي سرد به يک فضاي گرم و برعکس هم مي‌تواند تاثيرگذار باشد. در اين زمينه نقش استرس و فشارهاي عصبي نيز از اهميت زيادي برخوردار هستند، گاه يک خبر ناگوار باعث تشديد علائم و خارش در فرد مي‌شود. نور آفتاب هم در ضمن اينکه گاه درمان‌کننده است، گاهي تشديدکننده حساسيت محسوب مي‌شود. يک متخصص پوست و مو در مورد درمان حساسيت پوستي مي‌گويد: «اين بيماري درمان قطعي ندارد و بسته به عامل حساسيت بايد از بازگشت و تشديد آن جلوگيري کرد. اگر حساسيت در تماس با ماده مشخصي ايجاد شود بايد در حد امکان از تماس با آن خودداري کرد اما اگر فقط به دليل سايش پوست باشد بايد از پوست مراقبت کرد». هرگز در درمان حساسيت‌هاي پوستي بدون نظر پزشک اقدام به استفاده از دارو و پماد خاصي نکنيد چون گاهي استفاده از برخي پمادها مانند پماد کورتن به مرور زمان باعث وخامت بيشتر حساسيت مي‌شود و پوست را آسيب‌پذيرتر مي‌کند. نکته آخر اينکه اگرچه حساسيت‌هاي پوستي خطرناک نيستند و با مراجعه به پزشک قابل کنترل و درمان هستند اما گاهي علائم اين حساسيت‌ها با برخي بيماري‌هاي پوستي يکسان است و سهل‌انگاري فرد در مراجعه به پزشک و تشخيص به موقع ممکن است باعث وخيم شدن بيماري شده و سلامت فرد را به مخاطره اندازد