اطلاع‌رسانی درباره اطلاع‌رسانی

اجلاس ژنو دولت‌ها را موظف كرده بود امكان مشاركت گسترده و آزاد بخش خصوصی و جامعه مدنی را در آماده‌سازی و شركت در WSIS فراهم كنند، آنچه به عنوان «موضع ایران» در WSIS عرضه شده محصول كدام مشاركت و كدام كار دقیق كارشناسی بود؟ وقتی صحبت از جامعه اطلاعاتی و اینترنت است، یكی از مفاهیمی كه تداعی می شود اطلاع‌رسانی است. با اشاعه اینترنت و طلوع جامعه اطلاعاتی و با امكان دسترسی سریع و اسلوب‌مند به انبوه عظیم اطلاعات، وضعیتی پدید آمده است كه انسان خو گرفته به شیوه‌های متداول تبادل اطلاعات توان هضم و بهره گیری بهینه از این وفور را ندارد. بی علت نیست كه توانمندترین استفاده كنندگان از اینترنت در همه جهان را اقشار جوان تشكیل می دهند، اقشاری كه هنوز در حال آزمودن و یادگیری روش‌های ایجاد ارتباط با محیط اند و در تعریف فضای ارتباطی خود مقید به حدود و ثغور سنتی نشده اند. در آینده عموماً موفق ترین افراد جامعه كسانی خواهند بود كه در مسیر فعالیت خود بیشترین توانایی را در بهره گیری از امكانات جامعه اطلاعاتی بروز می دهند، و موفق ترین ملل آنهایی هستند كه شهروندانشان بالاترین میانگین توانمندی در این زمینه را دارا هستند. گذشته از دستاوردهای شگفت انگیز انقلاب اطلاع رسانی در زمینه‌های علوم، فناوری و خلاقیت‌های هنری، دستاورد فراگیرتر و نهایتاً عمیق تر این دگرگونی، توانمندسازی توده شهروندان عادی است. به عنوان مقایسه شهروندهای دو كشور یا دو منطقه را در نظر بگیرید كه یكی به انواع مطبوعات، كتب و رسانه ها دسترسی دارد و آن دیگر همه اطلاعاتش را از كانال‌های محدود استرلیزه شده دریافت می كند. در جامعه اطلاعاتی باید این نسبت ها را چند ده یا چند صد برابر كرد. طبعاً هر گسترش امكانات ضایعاتی جانبی نیز به همراه خواهد داشت ولی نتیجه غالب و آماری، توانمندتر كردن عامه شهروندان و به تبع آن توانمندتر كردن مدیریت برخاسته از جامعه است. هیچ شكی نیست كه جامعه اطلاعاتی شهروندان آگاه تر و توانمندتر می پروراند و موازنه سنتی میان شهروند و حكومت را برهم می زند. حكومتی عاقل و بادرایت است كه از توانمندتر شدن شهروندان استقبال كرده و از این شكوفایی توان ها برای پیشبرد جامعه و پاسخگوتر شدن خود به شهروندان استفاده كند. در سال گذشته از دور یا نزدیك شاهد برگزاری آخرین مرحله كنفرانس سران جامعه اطلاعاتی (WSIS) در تونس بودیم، آخرین مرحله از یك حركت چند ساله كه صرفنظر از انگیزه‌های پنهانی كه شاید بعضی برپاكنندگان آن در ذهن داشتند، یك شعار و پیام اصلی اش یافتن راهكارهایی برای پر كردن شكاف توانمندی اطلاع رسانی میان جهان پیشرفته و جهان رشد نیافته و در حال رشد بود. در تعقیب قطعنامه این اجلاس قرار است امسال نیز یك اجلاس چهارروزه، ۱۱-۸ آبان، برای بحث پیرامون راهبری اینترنت در شهر آتن برگزار شود. اكنون وقت آن است كه به نارسایی‌های بارز اطلاع رسانی در كشورمان پیرامون WSIS اشاره ای داشته باشیم و آرزو كنیم در دوره جدید پوشش خبری _ تحلیلی از استاندارد بالاتری برخوردار باشد. كسانی كه جریان WSIS را صرفاً از طریق رسانه‌های داخلی دنبال می كردند اكثراً با دو نوع نوشته و گفتار روبه رو می شدند، یك دسته انشانویسی‌های مبتذل، گنگ و نامفهوم كه معلوم نبود كوشش برای استتار سردرگمی نویسنده است یا صرفاً محصول نارسایی ترجمه، و دسته ای دیگر موضع گیری‌های به نسبت تند سیاسی، اغلب به نقل قول از مسئولان و نمایندگان خود گمارده كشوری در WSIS. یادآوری چند نمونه از این برداشت ها و حتی اشارات صریح در مورد جریان اجلاس فوق الذكر از مطبوعات آن زمان گویای مقصود است: ۱- استكبار و استعمار كه حق كشی و غارت منابع جهانی پیشه اوست، اكنون این عادت را به عرصه اینترنت نیز تسری داده و با در دست گرفتن منابع اینترنتی كه حق طبیعی همه بشریت است مانع پیشبرد این فناوری در كشورهای جهان سوم می شود. ایران و كشورهای همسو در اجلاس WSIS به مبارزه با این جریان برخاسته اند. ۲- استكبار می كوشد با استفاده از منابع اطلاع رسانی سلطه فرهنگی خود را نیز بر جهان گسترش دهد. حق طبیعی ایران و كشورهای همسو است كه با استفاده از حربه‌های فیلترینگ و كنترل در برابر این كوشش كه در لباس آزادی بیان و ارتباطات ظاهر می شود مقاومت كند. ۳- بعضی مسئولان حتی رده بندی دقیقی از مواضع بلوك‌های مختلف سیاسی جهان در رابطه با پیشنهادهای مدل‌های راهبری اینترنت در مصاحبه‌های شان ارائه كردند، مثلاً آمریكا طرفدار بی چون و چرای آیكان و نظام فعلی معرفی شد، جامعه اروپا طرفدار یك مدل دیگر، و كشورهای جهان سوم طرفدار برجسته تر شدن نقش سازمان ملل و ITU. ۴- در پایان اجلاس نوشته شد كه آمریكا با قلدری مانع از ایجاد دگرگونی ریشه ای در نظام اینترنت شد، با این حال نمایندگی كشور ما موفق شد با حضور مؤثر و درایت خاص، امتیازات مهمی را برای كشور كسب كند. این تصویر از WSIS از نظر برداشت ساده اندیشانه و از نظر اطلاع رسانی نادقیق و دور از واقعیت بود. صدها ساعت بحث دقیق، موشكافانه و كارشناسانه میان سه بخش مستقل شناخته شده در اجلاس، یعنی بخش دولتی، بخش خصوصی و جامعه مدنی (شامل اقشار دانشگاهی، فنی، حقوق شهروندی و....) قبل از آغاز رسمی اجلاس، انعكاسی در مطبوعات ما نیافت. اجلاس پیشین در ژنو دولت ها را موظف كرده بود امكان مشاركت گسترده و آزاد بخش خصوصی و جامعه مدنی را در آماده سازی و شركت در WSIS فراهم كنند. آنچه به عنوان «موضع ایران» عرضه شده محصول كدام مشاركت و كدام كار دقیق كارشناسی بود؟ به واقع كدام نیروی خارجی مانع پیشرفت ما در زمینه فناوری اطلاعات شده است؟ آیا اینترنت نیز مانند نفت یك نعمت طبیعی است كه از منابع زیرزمینی ما استخراج شده و استعمارگران آن را به یغما برده اند؟ آیا موضع گیری تند سیاسی در جریانی كه ما در آن از هیچ پشتوانه و قدرت عینی برخوردار نیستیم كاری بخردانه است؟مطبوعات ما می توانستند اینها و ده ها سئوال دیگر را مطرح كنند كه نكردند. گاهی اوقات به نظر می رسد جنبه‌های فنی اینترنت و جامعه اطلاعاتی در بعضی خبرنگاران چنان خوفی ایجاد كرده است كه اغلب به گزارش منفعلانه گفته‌های متخصصان و مقامات بسنده می كنند. ولی جامعه اطلاعاتی پدیده ای كثیرالبعد و فرای پاره ای اطلاعات فنی است.