تحویل مدرک یک مفهوم پویاست که به شدت تحت تأثیر تحولات اقتصادی و فناوری است. طرح فیدو توسط برنامه‌های الکترونیکی کتابخانه بریتانیا حمایت می‌شود و هدف اصلی آن تهیه اطلاعات روزآمد و مناسب برای مدیران کتابخانه‌ها در این رشته پویاست. بررسی وب سایت‌های مربوط به تحویل مدرک در جهت تلاش برای نیل به این هدف انجام شده است. این نوشته به شناسایی وب سایت‌های مهم خدمات تحویل مدرک که ممکن است مورد استفاده مدیران کتابخانه‌ها قرار گیرند، می‌پردازد و نقدی جالب از این سایتها از دید شاغلین و محققین بدست میدهد. وب سایت‌های مورد مطالعه شامل فهرست‌های تهیه کنندگان مدارک، گزارش برنامه‌های تحقیقاتی، توسعه نظام‌ها، ابتکارات ملی و سایت‌های حرفه‌ای، می‌شود. دامنه این پژوهش جهانی است و تلاش ویژه‌ای نسبت به معرفی سایت‌های خارج از آمریکا صورت گرفته است.
● مقدمه
یکی از عملکردهای کتابخانه که معمولاَ با نام تحویل مدرک شناخته می‌شود از لحاظ ساختاری، اقتصادی و فنی به سرعت در حال تغییر و تحول است. نه به این معنی که گفته شود این عملکرد کتابخانه در فراهم‌آوری اسناد برای استفاده‌کننده نهایی کنار گذاشته شود، بلکه فقط بدین معنی که تصمیم‌گیری راجع به اختصاص بودجه برای منابع مناسب در این زمینه مشکل است. مشکلات مذکور و تقاضای کتابداران برای اطلاعات با کیفیت در حمایت از تصمیم‌گیری درباره تهیه مدرک، نیازی است که مجریان طرح کتابخانه الکترونیکی فیدو۱ آن را تشخیص داده‌اند. فیدو با هدف بررسی عملکردهای تحویل مدرک و هدف اصلی آن که فراهم‌آوری اطلاعات معتبر، روزآمد و به صرفه برای مدیران کتابخانه‌هاست، شکل گرفت. خوشبختانه همان تغییرات فناورانه که در این رشته بسیار سریع اتفاق می‌افتد به انتشار سریع و آسان اطلاعات از طریق وب نیز کمک می‌کنند. به هر حال اعتبار اطلاعات موجود در وب یک مشکل شناخته شده است (یافتن اطلاعات معتبر در وب و ارزشیابی آنها مشکل است). بنابراین، گاهی اوقات موقعیت کتابداران از آنچه که قبل از ظهور وب وجود داشت، بهتر نیست.
هدف این نوشته مطالعه وب سایت‌های مربوط به تحویل مدرک است. با توجه به ماهیت وب و ناکافی بودن روش‌های جستجو در این رسانه، حذف سایت‌های مناسب از این بررسی کاملا محتمل به نظر می‌رسد. به علاوه از آنجا که عمر متوسط صفحات وب حدود ۶۰ روز است (اسمیت،۱۹۹۸). چنین مطالعاتی از اعتبار و روایی اندکی برخوردارند. این هشدارها به این دلیل داده می‌شود که این نوشته مدعی است اغلب منابع اصلی اطلاعات در این موضوع و حرفه را با شیوه‌ای سودمند به نقد می‌کشد. دامنه این تحقیق کل جهان است، اگرچه در جهت معرفی سایت‌های خارج از آمریکا تلاش بیشتری صورت گرفته است.
این نوشته تنها سایت‌های خاص مربوط به تحویل مدرک را که در این جا با عنوان تحویل مدرک و برخی عناصر خودکارسازی آمده است، بررسی می‌نماید و سایت‌های اصلی مربوط به رقومی کردن مجلات الکترونیکی، توسعه کتابخانه‌ای رقومی عمومی، یافتن منابع، ذخیره الکترونیکی و غیر آن را، شامل نمی‌شود. این تفاوتها به روشنی مشخص نیستند، با این حال در این مقاله تلاش ویژه‌ای در جهت تمرکز بر خدمات تحویل مدرک (الکترونیکی) صورت پذیرفته است. این نوشته همچنین سایت‌های تهیه کنندگان تحویل مدرک که به طور ویژه‌ای به یک محصول خاص علاقه دارند را مورد مطالعه قرار نمی‌دهد.
در این نوشته پنج نوع از وب سایت‌هایی که بر موضوع تحویل مدرک تمرکز نموده اند، معرفی می‌شود. بدیهی است که سایت‌های خاصی ممکن است در دو یا چند مقوله همپوشانی داشته باشد با این حال موارد زیر، ساختار این نوشته را به خوبی نشان میدهد:
- فهرست کلی منابع و یا تهیه کنندگان
- طرح کتابخانه الکترونیکی
- ابتکارات استرالیایی‌ها
- دیگر سایت‌های طرح
- سایت‌های حرفه‌ای (تخصصی)
به منظور ایجاد هماهنگی، مقایسه و ارائه یک چشم‌انداز روشن از سایت‌های بررسی شده، یک طرح آزمایشی به وسیله دو تن از پژوهشگران دانشگاهی و یک کتابدار امانت بین کتابخانه‌ای به انجام رسیده است. بدین لحاظ ممکن است به هر دوی این زمینه ها یعنی سایت‌هایی که برای عملکرد روزمره امانت بین کتابخانه‌ای مفیدند و آنهایی که موقعیت علمی و حرفه‌ای (تخصصی) بیشتری دارند، توجه بیشتری شده باشد. در واقع، تعداد اندکی از سایت‌های بررسی شده برای کتابداران امانت بین کتابخانه‌ای در عملکردهای روزانه مفید بودند، با این حال، اطلاعات پایه و فنی مفیدی در مورد علائق و زمینه‌های علمی و تخصصی را شامل می شوند.
● فهرست کلی منابع و تهیه کنندگان
۱) مفیدترین‌ها
این سایتها معمولا در لیست تهیه‌کنندگان تحویل مدرک معرفی می شوند و هیچکدام از آنها در این زمینه جامع و کامل نیستند. به علاوه هیچکدام از این سایتها ارزشیابی مستقلی از تهیه‌کنندگان و خدمات فهرست شده ندارند. برای نمونه تعدادی مقالات انتقادی را برین اشتین (۱۹۷۷) کامبز (۱۹۹۷)، پرابها و مارش (۱۹۹۷)، سکراک و همکاران (۱۹۹۷) و ویلیامز (۱۹۹۷ الف و۱۹۹۷ب) منتشر کرده‌اند. به علاوه، فیدو قصد دارد نتایج مقایسه روشمند چندین تهیه‌کننده تحویل مدرک را که خلاصه‌ای از آنها در وب سایت فیدو{۱} موجود است، منتشر نماید.
وب سایت‌های فیدو مبتنی بر کتابخانه بریتانیا که بودجه آنها را طرح کتابخانه الکترونیکی تامین می‌کند، یک فهرست از تهیه‌کنندگان با جزئیات هر یک از تهیه کنندگانی که نمایه شده‌اند و اطلاعاتی مربوط به قیمت، مکان‌یابی موضوعی و زمان تحویل را دربر می‌گیرد. همچنین فهرستی الفبایی به عنوان یک سیاهه مناسب شامل زمینه‌های موضوعی و نوع مدرک، درحوزه‌های تخصصی تهیه شده است. بعلاوه اطلاعات فراوانی راجع به تحویل مدرک در سایت فیدو موجود است که تحت عنوان «سایت‌های وابسته به برنامه کتابخانه الکترونیکی بریتانیا» توضیح داده خواهدشد.
جین شیپمن۲ کارمند مرکز اطلاعات وکتابخانه علوم بهداشتی واشنگتن دی سی یک فهرست منحصر به فرد از تهیه‌کنندگان خدمات تحویل مدرک، مبتنی بر نمایه‌های آمریکا تهیه نموده که شامل اطلاعاتی راجع به خدمات، هزینه، میزان تخفیف، سطوح خدمات و روش‌های دریافت اطلاعات است و همانند سایت فیدو، خدمات آن را تهیه‌کنندگان ارائه می‌کنند. خدمات ارزشیابی نشده اند، اما چار چوب فهرست واضح و منسجم است، یافتن اطلاعات مورد نیاز به آسانی میسر است و اطلاعات این سایت به طور مداوم روز آمد می‌شود. {۲}
در زمینه فهرست تهیه‌کنندگان تحویل مدرک در وب، شاید جامعترین اطلاعات مربوط به سایت DOCDEL.COM www. {۳}باشد. توسط نظام‌های اطلاعاتی سریع کمپانی تهیه مدرک از این سایت، نگهداری آن را و روزآمد می‌کنند. این فهرست امریکایی‌الاصل تنها سایت‌هایی را معرفی می‌نماید که دارای مجوز حق مؤلف باشند، حداقل پنج سال تجربه فراهم‌آوری مدارک داشته باشند و یک آدرس پست الکترونیکی، جاینمای جهانی منبع (URL) همراه با سفارش الکترونیکی داشته باشند و همچنین اعضایی را معرفی می‌کند که موقعیت خوبی حداقل در یکی از انجمن‌های حرفه‌ای مثل انجمن کتابخانه‌های اختصاصی، انجمن متخصصان اطلاعات مستقل (آزاد)، یا شبکه محققان اطلاعاتی اروپا، داشته باشند. سایت فوق به دیگر لیست‌های تهیه‌کنندگان (که هم به صورت موضوعی و هم به صورت جغرافیایی قابل جستجو هستند)، وب سایت‌های مربوط به حق مؤلف و لیست گروههای بحث الکترونیکی، مرتبط شده است. این سایت در کل به خوبی نگهداری و روزآمد می‌شود و استفاده از آن آسان است.
۲) فهرست‌های دیگر تهیه‌کنندگان
اسامی دیگر تهیه‌کنندگان مفید، در کتابخانه اینترنتی (میز مرجع، رزرو، امانت بین کتابخانه‌ای و خدمات تحویل مدرک){۴}و در مخازن مجازی۳ {۵}(به موقع) در دسترس است. فهرست مذکور نسبت به یاهو{۶} تعداد کمتری از تهیه‌کنندگان مدرک را معرفی می‌نماید ولیکن جزئیات ارتباط با آنها را در بر می‌گیرد. به نظر می‌رسد مرتب روزآمد نمی‌شود و هنگام اجراء کند عمل می‌کند. به هر حال این سیاهه قسمتی از طراحی خوب کتابخانه اینترنتی برای کتابداران است و پیوندهای نزدیکی با اغلب اطلاعات مربوط به کتابخانه دارد. سیاهه مذکور به وسیله‌گری مک کیرنان۴ از دانشگاه ایالت لاوا۵ نگهداری می‌شود و به طور ویژه‌ای با خدمات پیشنهادی دستیابی سریع الکترونیکی به مدارک، بر پایه پرداخت در مقابل هر قلم، شامل جزئیات قیمت، پرداخت وجه به صورت مستقیم و فهرست تهیه کنندگان قابل دسترس، درارتباط است. به هر حال فهرستی در یک صفحه بلند دارد که شاید یافتن اطلاعات در آن از فیدو و DOCDEL.COM هم مشکل تر است و به استفاده‌کنندگان کتابخانه بیشتر از کتابداران توجه دارد. بالاخره دراین سایت یک فهرست دیگر با گرایش امریکایی وجود دارد. متاسفانه، صفحه اصلی آن بد طراحی شده و طولانی است، تهیه‌کنندگان همسان در یک متن کوچک نامفهوم معرفی شده اند و علی رغم این که این سایت اخیرا روزآمد شده بعضی از پیوندهای آن فعال نیستند. تهیه‌کنندگان کوچکتر فهرست شده در این سایت استفاده کمتری برای کتابداران امانت بین کتابخانه‌ای بریتانیا دارند و به تهیه‌کنندگان بزرگتر که در هر کجای جهان در دسترس هستند، مرتبط می شوند.
● سایت‌های وابسته به برنامه کتابخانه الکترونیکی بریتانیا
کتابخانه الکترونیکی بریتانیا{۷} از میان دیگر جنبه‌های کتابخانه رقومی طرح‌هایی را به آینده خدمات تحویل مدرک اختصاص داده است. طرح‌ها در سایت کتابخانه الکترونیکی شامل :GEDDS،SEREN وEDDIS (که تحت عنوان ابتکارات استرالیایی در مورد آن بحث شده)، فهرست می‌شوند. طرح معروف فیدو را کتابخانه الکترونیکی به وجود آورده و چندین طرح تحت عنوان کتابخانه الکترونیکی مرحله سوم (فاز سوم)، کتابخانه‌های ترکیبی و طرح‌هایی که نزدیکی بیشتری با تحویل مدرک دارند، را شامل می‌شود.
سایت کتابخانه الکترونیکی علاوه بر قابل دسترس بودن اطلاعات چکیده در خود سایت کتابخانه الکترونیکی، به خاطر حضور فعال در EDDIS به وجود آمده است. این زمانی نا امیدکننده به نظر می‌رسد که بدانیم پروژه EDDIS که شاید یکی از جالب‌ترین جنبه‌هایای کتابخانه الکترونیکی است، دستیابی جامع به منابع بالقوه، امانت بین کتابخانه‌ای و نظام مدیریت تحویل مدرک، را توسعه داده است (لاربی، ۱۹۹۸).
SEREN {۸}با کشور ولز اشتراک منابع دارد و یک وب سایت شامل اطلاعات پایه جامع و روشنی برای طرح کتابخانه الکترونیکی فراهم می‌نماید. بیشتر این اطلاعات با شکل طرح سال ۱۹۱۷ SEREN موجود است که متاسفانه فقط هنگام پیشرفت طرح روزآمد می‌شود. LAMDA {۹}با توجه به این که یک سیستم خودگردان است از لحاظ فنی از ELIB بزرگتر نیست. LAMDA وب سایتی است که به طور نامنظم روزآمد می‌شود. قبلا در زمان نگارش، اطلاعاتی در مورد عملکرد LAMDA و بازیابی هزینه وجود نداشت. به هر حال، اطلاعاتی در متن راجع به رویکرد جدید اشتراک منابع و ویژگیهای ابزارهای مورد نیاز برای شرکت کتابخانه‌هایا وجود دارد. فهرستگان LAMDA را گروه COPAC در دانشگاه کامپیوترمنچستر توسعه داد و اطلاعاتی راکه در مرکز تهیه اسناد کتابخانه بریتانیا۶ موجود نیست، تهیه می‌نماید . با این حال ممکن است منبع مفیدی برای کتابداران امانت بین کتابخانه‌ای نیز باشد.
طرح INFOBIKE ابتدا در نشریات پیوسته BIDS و اکنون درINGENTA JOURNAL نمایان شده و در وب سایت BIDS {۱۰}توصیف شده است.
پروژه فیدو وب سایتی در خدمت فراهم‌آوری برای مدیران کتابخانه جهت دستیابی به اطلاعات مناسب و روزآمد در تحویل مدرک و یک مطالعه حمایتی برای برنامه کتابخانه الکترونیکی ارائه می‌نماید. همچنین فهرست تهیه‌کنندگان توصیف شده در بالا و انواع گزارشات مختلف از گروه فیدو در زمینه‌هایا و علائق حرفه‌ای برای یک کتابدار امانت بین کتابخانه‌ای یا مدیر کتابخانه، یک کتابشناسی جامع و جزئیات کنفرانس بزرگ تحویل مدرک فراتر از ۲۰۰۰ را در بر می‌گیرد. تمامی سایت‌های بررسی شده در این نوشته در سایت فیدو نمایه شده اند.
● ابتکارات استرالیایی‌ها
کتابخانه‌های استرالیا در پژوهش و پی‌گیری امکانات فناوریهای نوین تحویل مدرک بسیار فعال عمل نموده‌اند و یک وب سایت، ابتکارات مربوط به کسب اطلاعات مفید در این زمینه را به دست میدهد. این سایت را ولز وآموس طراحی کرده است. (۱۹۹۸) این وب سایت شامل REDD {۱۱}، یعنی طرح دستیابی پیوسته به اسناد۷،CILLA، LIDDA و KINETICA می‌شود.
طرح تحویل مدرک منطقه‌ایREDD تلا ش در جهت بهبود مدیریت تحویل مدرک در ایالت کوینزلند را تشریح می‌نماید و برای تشریح روند تقاضای پست الکترونیکی در امانت بین کتابخانه‌ای مفید است. این طرح در سال (۱۹۹۶) به اتمام رسید. بنابراین مقدار زیادی از محتویات سایت تنها علائق تاریخی هستند.
پروژه دستیابی پیوسته به اسناد{۱۲} هم در سال (۱۹۹۶) به اتمام رسید. یکی از علائق اصلی کتابداران بریتانیایی، سایت‌هایی است که به روشنی ارائه شده‌اند. شاید مفیدترین منبع در این سایت (گزارش نهایی مرحله یک) باشد که به بررسی جایابی و بازیابی منابع قابل دسترس می پردازاد. اگر چه اطلاعات روزآمدتر در حوزه‌های مشابه در سایت VIRLIB یافت می‌شود. ازآنجا که این پروژه در سال (۱۹۹۶) به اتمام رسیده است تعدادی از پیوندهای خارجی اعتبار خود را از دست داده‌اند.
وب سایت طرح نرم‌افزاری تحویل مدرک الکترونیکی پیوسته {۱۳}، عملکرد طرح را در جهت توسعه نرم‌افزار تحویل مدرک الکترونیکی سازگار باIME ، به تفصیل بیان می‌دارد. این طرح دسترسی استفاده‌کنندگان کتابخانه به اطلاعات الکترونیکی را فوق‌العاده ساده می‌نماید و به آسانی با سیستم‌هایی مثل EDDIS کار می‌کند. پروژه مدیریت امانت بین کتابخانه‌ای هماهنگ شده CILLA{۱۴}کار JEDDS را ادامه میدهد و سیستم مدیریت تحویل مدرک و اما نت بین کتابخانه‌ای LIDDA. را هدایت میکندو هدف آن ارائه تحویل مدرک و امانت بین کتابخانه‌ای در سراسر جهان و انجام هر چه ساده تر آن از طریق اینترنت می‌باشد.
کنیتیکا{۱۵} آخرین نمود طرح خدمات شبکه‌ای کتابخانه ملی استرالیا است که دارای یک وب سایت با اطلاعات پایه است. اگر چه اطلاعات زیادی در متن نگارش یافته کنتیکا در دسترس نیست ، با این حال در این سایت می توان به اطلاعات مفیدی درباره نیازمندی‌های کتابداران امانت بین کتابخانه‌ای برای سفارش مواد از استرالیا که اغلب هم مشکلتر از بریتانیاست، دست یافت. طرح‌های استرالیا یی به تنهایی تاًثیرفراوانی بر امکانات دسترس پذیری نوین در مدیریت فرایند تحویل مدرک دارند. هر چند این طرح‌ها واقعیت کارهای انجام شده را نمی‌نمایانند با این حال در این سایتها اطلاعات پایه‌ای مفیدی موجود می‌باشد. درسایت‌های مذکور دسترسی به اطلاعات راجع به بررسی پیشرفت سایت‌های گوناگون امکان پذیر نیست.
● سایت‌های پروژه‌های دیگر
هر چند این سایتها مقوله‌هایای متنوع و تکراری را شامل می شوند، با این حال وجودآنها ضروری به نظر می‌رسد، چون در این سایتها مدارک وگزارش‌های مفیدی در مورد وب سایت‌های پروژه نگهداری می‌شود که به طرح‌های توسعه ملی وابسته نیستند. یکی از بهترین سایتها در این زمینه سایت پروژهVIRLIB {۱۶}در بلژیک است، که گزارشهای وسیع و جامع راجع به نقدهای انگلیسی سفارش الکترونیکی، سیستم‌های تحویل مدرک، استاندارد ها، نیازهای استفاده‌کنندگان و ذخیره رقومی، نگهداری می‌کند. این گزارش‌ها در فرمت‌های گوناگون از جمله(PDF،Word۷) ، قابل دسترسی می‌باشند و اگر چه در نوامبر سال ۱۹۹۷ نگارش یافته با این حال دورنمای جامعی از این رشته به دست میدهد. اگر فردی درباره ایزو ۱۰۶۰ و ۱۰۶۱ (استانداردهای پروتکل امانت بین کتابخانه) اطلاعات بخواهد می تواند آن را در گزارش استانداردهای VIRLIB بیابد. صفحه اصلی آن نسبتا طولانی به نظر می‌رسد و به زیربخش‌هایی برای راهنمایی آسان در استفاده از آن تقسیم شده است. صفحه اصلی و صفحات گوناگون دیگر به سرعت به بریتانیا اتصال می یابند.
یکی از پروژهای موجود در وبBIODOC{۱۷}از دانشگاه گرانفیلد است که جانشین MANDOC (ادوارد و وودفیلد، ۱۹۹۸) می‌باشد که در وب موجود نیست. BIODOC و MANDOC در زمینه ابطال اشتراک نشریات و حرکت به سمت روش دستیابی به اطلاعات به جای نگهداری از آن، و استفاده از خدمات تحویل مدرک، تجربیات زیادی دارند.
پروژه یکپارچه‌سازی کتابخانه و مدرک۸ را کمیسیون اروپایی ارائه کرد و قصد آن تحویل مدرک چندرسانه‌ای با یک زیر ساخت کتابخانه‌ای بود. سایت DALI {۱۸}در ایرلند به راحتی بارگذاری۹ می‌شود. اطلاعات این سایت کاملا فنی است و درگزارش‌ها از فرمت‌هایRTF وDOC استفاده می‌کند. گاهی به دلیل شکستگیهای متون که به جهت پوشش مناسب کل خطوط صورت گرفته است، خواندن متون مشکل است.
پروژه دیگر کمیسیون اروپاییUNIverse {۱۹}است که اکنون درگیر ایجاد فهرستگان مجازی به عنوان پایه‌ای برای رشد خدمات کتابخانه، شامل تحویل مدرک رسانه‌ای- ترکیبی، است. وب سایت این پروژه که شامل یک دستگاه مرکزی قوی است، اطلاعات فنی و پایه‌ای و گزارش‌هایی با فرمتHTML با ویژگیها و نگاره قابل تحویل، فراهم می‌نماید.
● سایت‌های حرفه‌ای
وب‌سایت‌های سازمانی، کتابخانه‌ای و حرفه‌ای زیادی وجود دارند. در این میان، پنج سایت مهم که حاوی اطلاعات مهمی در زمینه تحویل مدرک هستند، عبارتند از: طرح امانت بین کتابخانه و تحویل مدرک امریکای شمالی۱۰ {۲۰}، انجمن کتابخانه‌هایای تحقیقاتی۱۱، گردهمایی امانت بین کتابخانه‌ای بخش انجمن کتابداری انگلستان، فدارسیون بین‌المللی تحویل مدرک و امانت بین کتابخانه‌ای ایفلا و آژانس نگهداری استانداردهای کاربردی امانت بین کتابخانه‌ای۱۲.
براساس آنچه که در این سایت آمده است، طرح امانت بین کتابخانه‌ای و تحویل مدرک امریکای شمالی را انجمن کتابخانه‌های تحقیقاتی امریکا به وجود آورده است و هدف آن گسترش و ارتقاء در جهت حداکثر دستیابی به منابع تحقیقاتی با حداقل هزینه در ارتباط با این فعالیت‌ها می‌باشد. این سایت گرایش بیشتری به امریکا دارد و منابع بسیار ارزشمندی در مورد آشنایی با توسعه تحویل مدرک در آمریکا نگهداری می‌کند. همچنین در این سایت اطلاعات مناسب زیادی مثل سنجش عملکرد مدیریت امانت بین کتابخانه‌ای و تحویل مدرک و استانداردهایی شامل جزئیات گروه تکمیل کنندگان پروتکل امانت بین کتابخانه‌ای و IPIG وجود دارد. این اطلاعات، (شامل اطلاعات کتابشناختی و گزارشهای تمام متن) که در کارکرد روزمره امانت بین کتابخانه‌ای نقش ثانونی ایفا می‌کند، برای مدیریت کتابخانه اهمیت ویژه‌ای دارد. این سایت که به خوبی در یک قالب کوچک و دست یافتنی نمایان شده، به موقع روزآمد می‌شود.
سایت انجمن کتابخانه‌های تحقیقاتی {۲۱}هم اطلاعاتی با گرایش‌های حرفه‌ای برای مدیران امانت بین کتابخانه‌ای دارد با این حال برای دستیابی به برخی از این اطلاعات، کلید رمز مورد نیاز است. آنچه آزادانه در دسترس می‌باشد شامل جزئیات برنامه‌های US SHARES، نرم‌افزار انتقالی ARIEL، پروژه WEBDOC، و شرحی از چگونگی یافتن اطلاعات بسیار مفید و دست یافتنی و روش‌های تحویل مدرک، می‌باشد. اطلاعات صفحه اصلی خیلی کلی است و بنابراین علاوه بر صفحه اصلی سایت که به خوبی سازمان‌یافته است، جستجوی متن سایت در صورتی که نسبت به وجود منبعی مشکوک باشید، ممکن است مفید واقع شود.
گردهمایی بریتانیایی امانت بین کتابخانه‌ای{۲۲}هم یک سایت برای بسیاری از شاغلین حرفه‌ای امانت بین کتابخانه‌ای فراهم نموده که اطلاعاتی راجع به فعالیتهای این گردهمایی شامل: کنفرانس‌ها، ایستگاه‌های کاری و سمینارها را در خود دارد. بعضی از این گزارش‌ها به صورت تمام متن در سایت موجود است در حالی که اطلاعاتی هم به صورت بولتن‌های خبری و کنفرانس‌ها در این سایت در دسترس است.
سایت بخش امانت بین کتابخانه‌ای و تحویل مدرک ایفلا، {۲۳}آرشیوی از مقالات نظری مربوط به تحویل مدرک، امانت بین کتابخانه‌ای و اشتراک منابع فراهم می‌نماید که به اطلاعات موجود در خود ایفلا پیوند داده شده است. صفحه وب آن به راحتی کامل می‌شود. سایت برای راهنمایی کمی مشکل دارد. به علاوه تعدادی از مقالات بایگانی جاری نیستند.
اطلاعات فنی در مورد پروتکل‌ها و استانداردها در سایت آژانس نگهداری استانداردهای کاربردی امانت بین کتابخانه‌ای{۲۴} قابل دسترسی می‌باشند. فهرست مقالات گروههای کاری و کنفرانس‌ها با هدف توسعه و نگهداری سیستم‌هایی که پروتکل را تکمیل و اجرا می‌کنند (مثل استاندارد بین‌المللی امانت بین کتابخانه‌ای ۱/۱۰۱۶۰) به وجود آمده اند. این سایت در اروپا به راحتی قابل فراخوانی است. مقر اصلی آن در کاناداست و مسیریابی در آن ساده و روشن است.
● نتیجه
تهیه‌کنندگان خدمات تحویل مدرک به خوبی از وب برای گسترش خدمات خود استفاده نموده اند. سایت‌های زیادی وجود دارند که فهرست تهیه‌کنندگان را ارائه می‌کنند یا اطلاعات مختصری درباره تهیه‌کنندگان به دست می‌دهند. اگرچه کتابداران امانت بین کتابخانه‌ای بریتانیا وابستگی شدید به خدمات تحویل مدرک تجاری ندارند، با این حال در جهت کارکرد رضایت استفاده‌کنندگان زمانی پیش می آید که کتابداران امانت بین کتابخانه‌ای بریتانیا هم به خدمات تحویل مدرک فراتر از BLDSC نیاز پیدا می‌کنند. نمایه‌های فرامتن و شبکه‌ای تهیه‌کنندگان در برخی موقعیت‌ها ابزارهای مفیدی هستند و ممکن است پاسخگوی این سؤال باشند که بهترین ساز وکار برای حمایت از بخش امانت بین کتابخانه‌ای در عملکرد روزمره آن چیست؟
در ارتباط با شکل دهی به آینده خدمات تحویل مدرک کارهای زیادی در حال انجام است و این اثر یک پژوهش پویا در وب را گزارش نموده است. اگرچه عدم حمایت از عملکردهای روزمره بخش‌های امانت بین کتابخانه‌ای، گزارش‌ها و مقالات خلاقانه‌ای شبیه،NAILDD ،VIRIB ،KINETICA وSEREN ، می تواند به عنوان یک ابزار موثر باعث جلوگیری از پیشرفت در این زمینه شود. با این حال وب سایتها به متخصصان اجازه می‌دهند تا در توسعه آنها سهمی داشته باشند.
● مقدمه
یکی از عملکردهای کتابخانه که معمولاَ با نام تحویل مدرک شناخته می‌شود از لحاظ ساختاری، اقتصادی و فنی به سرعت در حال تغییر و تحول است. نه به این معنی که گفته شود این عملکرد کتابخانه در فراهم‌آوری اسناد برای استفاده‌کننده نهایی کنار گذاشته شود، بلکه فقط بدین معنی که تصمیم‌گیری راجع به اختصاص بودجه برای منابع مناسب در این زمینه مشکل است. مشکلات مذکور و تقاضای کتابداران برای اطلاعات با کیفیت در حمایت از تصمیم‌گیری درباره تهیه مدرک، نیازی است که مجریان طرح کتابخانه الکترونیکی فیدو۱ آن را تشخیص داده‌اند. فیدو با هدف بررسی عملکردهای تحویل مدرک و هدف اصلی آن که فراهم‌آوری اطلاعات معتبر، روزآمد و به صرفه برای مدیران کتابخانه‌هاست، شکل گرفت. خوشبختانه همان تغییرات فناورانه که در این رشته بسیار سریع اتفاق می‌افتد به انتشار سریع و آسان اطلاعات از طریق وب نیز کمک می‌کنند. به هر حال اعتبار اطلاعات موجود در وب یک مشکل شناخته شده است (یافتن اطلاعات معتبر در وب و ارزشیابی آنها مشکل است). بنابراین، گاهی اوقات موقعیت کتابداران از آنچه که قبل از ظهور وب وجود داشت، بهتر نیست.
هدف این نوشته مطالعه وب سایت‌های مربوط به تحویل مدرک است. با توجه به ماهیت وب و ناکافی بودن روش‌های جستجو در این رسانه، حذف سایت‌های مناسب از این بررسی کاملا محتمل به نظر می‌رسد. به علاوه از آنجا که عمر متوسط صفحات وب حدود ۶۰ روز است (اسمیت،۱۹۹۸). چنین مطالعاتی از اعتبار و روایی اندکی برخوردارند. این هشدارها به این دلیل داده می‌شود که این نوشته مدعی است اغلب منابع اصلی اطلاعات در این موضوع و حرفه را با شیوه‌ای سودمند به نقد می‌کشد. دامنه این تحقیق کل جهان است، اگرچه در جهت معرفی سایت‌های خارج از آمریکا تلاش بیشتری صورت گرفته است.
این نوشته تنها سایت‌های خاص مربوط به تحویل مدرک را که در این جا با عنوان تحویل مدرک و برخی عناصر خودکارسازی آمده است، بررسی می‌نماید و سایت‌های اصلی مربوط به رقومی کردن مجلات الکترونیکی، توسعه کتابخانه‌ای رقومی عمومی، یافتن منابع، ذخیره الکترونیکی و غیر آن را، شامل نمی‌شود. این تفاوتها به روشنی مشخص نیستند، با این حال در این مقاله تلاش ویژه‌ای در جهت تمرکز بر خدمات تحویل مدرک (الکترونیکی) صورت پذیرفته است. این نوشته همچنین سایت‌های تهیه کنندگان تحویل مدرک که به طور ویژه‌ای به یک محصول خاص علاقه دارند را مورد مطالعه قرار نمی‌دهد.
در این نوشته پنج نوع از وب سایت‌هایی که بر موضوع تحویل مدرک تمرکز نموده اند، معرفی می‌شود. بدیهی است که سایت‌های خاصی ممکن است در دو یا چند مقوله همپوشانی داشته باشد با این حال موارد زیر، ساختار این نوشته را به خوبی نشان میدهد:
- فهرست کلی منابع و یا تهیه کنندگان
- طرح کتابخانه الکترونیکی
- ابتکارات استرالیایی‌ها
- دیگر سایت‌های طرح
- سایت‌های حرفه‌ای (تخصصی)
به منظور ایجاد هماهنگی، مقایسه و ارائه یک چشم‌انداز روشن از سایت‌های بررسی شده، یک طرح آزمایشی به وسیله دو تن از پژوهشگران دانشگاهی و یک کتابدار امانت بین کتابخانه‌ای به انجام رسیده است. بدین لحاظ ممکن است به هر دوی این زمینه ها یعنی سایت‌هایی که برای عملکرد روزمره امانت بین کتابخانه‌ای مفیدند و آنهایی که موقعیت علمی و حرفه‌ای (تخصصی) بیشتری دارند، توجه بیشتری شده باشد. در واقع، تعداد اندکی از سایت‌های بررسی شده برای کتابداران امانت بین کتابخانه‌ای در عملکردهای روزانه مفید بودند، با این حال، اطلاعات پایه و فنی مفیدی در مورد علائق و زمینه‌های علمی و تخصصی را شامل می شوند.
● فهرست کلی منابع و تهیه کنندگان
۱) مفیدترین‌ها
این سایتها معمولا در لیست تهیه‌کنندگان تحویل مدرک معرفی می شوند و هیچکدام از آنها در این زمینه جامع و کامل نیستند. به علاوه هیچکدام از این سایتها ارزشیابی مستقلی از تهیه‌کنندگان و خدمات فهرست شده ندارند. برای نمونه تعدادی مقالات انتقادی را برین اشتین (۱۹۷۷) کامبز (۱۹۹۷)، پرابها و مارش (۱۹۹۷)، سکراک و همکاران (۱۹۹۷) و ویلیامز (۱۹۹۷ الف و۱۹۹۷ب) منتشر کرده‌اند. به علاوه، فیدو قصد دارد نتایج مقایسه روشمند چندین تهیه‌کننده تحویل مدرک را که خلاصه‌ای از آنها در وب سایت فیدو{۱} موجود است، منتشر نماید.
وب سایت‌های فیدو مبتنی بر کتابخانه بریتانیا که بودجه آنها را طرح کتابخانه الکترونیکی تامین می‌کند، یک فهرست از تهیه‌کنندگان با جزئیات هر یک از تهیه کنندگانی که نمایه شده‌اند و اطلاعاتی مربوط به قیمت، مکان‌یابی موضوعی و زمان تحویل را دربر می‌گیرد. همچنین فهرستی الفبایی به عنوان یک سیاهه مناسب شامل زمینه‌های موضوعی و نوع مدرک، درحوزه‌های تخصصی تهیه شده است. بعلاوه اطلاعات فراوانی راجع به تحویل مدرک در سایت فیدو موجود است که تحت عنوان «سایت‌های وابسته به برنامه کتابخانه الکترونیکی بریتانیا» توضیح داده خواهدشد.
جین شیپمن۲ کارمند مرکز اطلاعات وکتابخانه علوم بهداشتی واشنگتن دی سی یک فهرست منحصر به فرد از تهیه‌کنندگان خدمات تحویل مدرک، مبتنی بر نمایه‌های آمریکا تهیه نموده که شامل اطلاعاتی راجع به خدمات، هزینه، میزان تخفیف، سطوح خدمات و روش‌های دریافت اطلاعات است و همانند سایت فیدو، خدمات آن را تهیه‌کنندگان ارائه می‌کنند. خدمات ارزشیابی نشده اند، اما چار چوب فهرست واضح و منسجم است، یافتن اطلاعات مورد نیاز به آسانی میسر است و اطلاعات این سایت به طور مداوم روز آمد می‌شود. {۲}
در زمینه فهرست تهیه‌کنندگان تحویل مدرک در وب، شاید جامعترین اطلاعات مربوط به سایت DOCDEL.COM www. {۳}باشد. توسط نظام‌های اطلاعاتی سریع کمپانی تهیه مدرک از این سایت، نگهداری آن را و روزآمد می‌کنند. این فهرست امریکایی‌الاصل تنها سایت‌هایی را معرفی می‌نماید که دارای مجوز حق مؤلف باشند، حداقل پنج سال تجربه فراهم‌آوری مدارک داشته باشند و یک آدرس پست الکترونیکی، جاینمای جهانی منبع (URL) همراه با سفارش الکترونیکی داشته باشند و همچنین اعضایی را معرفی می‌کند که موقعیت خوبی حداقل در یکی از انجمن‌های حرفه‌ای مثل انجمن کتابخانه‌های اختصاصی، انجمن متخصصان اطلاعات مستقل (آزاد)، یا شبکه محققان اطلاعاتی اروپا، داشته باشند. سایت فوق به دیگر لیست‌های تهیه‌کنندگان (که هم به صورت موضوعی و هم به صورت جغرافیایی قابل جستجو هستند)، وب سایت‌های مربوط به حق مؤلف و لیست گروههای بحث الکترونیکی، مرتبط شده است. این سایت در کل به خوبی نگهداری و روزآمد می‌شود و استفاده از آن آسان است.
۲) فهرست‌های دیگر تهیه‌کنندگان
اسامی دیگر تهیه‌کنندگان مفید، در کتابخانه اینترنتی (میز مرجع، رزرو، امانت بین کتابخانه‌ای و خدمات تحویل مدرک){۴}و در مخازن مجازی۳ {۵}(به موقع) در دسترس است. فهرست مذکور نسبت به یاهو{۶} تعداد کمتری از تهیه‌کنندگان مدرک را معرفی می‌نماید ولیکن جزئیات ارتباط با آنها را در بر می‌گیرد. به نظر می‌رسد مرتب روزآمد نمی‌شود و هنگام اجراء کند عمل می‌کند. به هر حال این سیاهه قسمتی از طراحی خوب کتابخانه اینترنتی برای کتابداران است و پیوندهای نزدیکی با اغلب اطلاعات مربوط به کتابخانه دارد. سیاهه مذکور به وسیله‌گری مک کیرنان۴ از دانشگاه ایالت لاوا۵ نگهداری می‌شود و به طور ویژه‌ای با خدمات پیشنهادی دستیابی سریع الکترونیکی به مدارک، بر پایه پرداخت در مقابل هر قلم، شامل جزئیات قیمت، پرداخت وجه به صورت مستقیم و فهرست تهیه کنندگان قابل دسترس، درارتباط است. به هر حال فهرستی در یک صفحه بلند دارد که شاید یافتن اطلاعات در آن از فیدو و DOCDEL.COM هم مشکل تر است و به استفاده‌کنندگان کتابخانه بیشتر از کتابداران توجه دارد. بالاخره دراین سایت یک فهرست دیگر با گرایش امریکایی وجود دارد. متاسفانه، صفحه اصلی آن بد طراحی شده و طولانی است، تهیه‌کنندگان همسان در یک متن کوچک نامفهوم معرفی شده اند و علی رغم این که این سایت اخیرا روزآمد شده بعضی از پیوندهای آن فعال نیستند. تهیه‌کنندگان کوچکتر فهرست شده در این سایت استفاده کمتری برای کتابداران امانت بین کتابخانه‌ای بریتانیا دارند و به تهیه‌کنندگان بزرگتر که در هر کجای جهان در دسترس هستند، مرتبط می شوند.
● سایت‌های وابسته به برنامه کتابخانه الکترونیکی بریتانیا
کتابخانه الکترونیکی بریتانیا{۷} از میان دیگر جنبه‌های کتابخانه رقومی طرح‌هایی را به آینده خدمات تحویل مدرک اختصاص داده است. طرح‌ها در سایت کتابخانه الکترونیکی شامل :GEDDS،SEREN وEDDIS (که تحت عنوان ابتکارات استرالیایی در مورد آن بحث شده)، فهرست می‌شوند. طرح معروف فیدو را کتابخانه الکترونیکی به وجود آورده و چندین طرح تحت عنوان کتابخانه الکترونیکی مرحله سوم (فاز سوم)، کتابخانه‌های ترکیبی و طرح‌هایی که نزدیکی بیشتری با تحویل مدرک دارند، را شامل می‌شود.
سایت کتابخانه الکترونیکی علاوه بر قابل دسترس بودن اطلاعات چکیده در خود سایت کتابخانه الکترونیکی، به خاطر حضور فعال در EDDIS به وجود آمده است. این زمانی نا امیدکننده به نظر می‌رسد که بدانیم پروژه EDDIS که شاید یکی از جالب‌ترین جنبه‌هایای کتابخانه الکترونیکی است، دستیابی جامع به منابع بالقوه، امانت بین کتابخانه‌ای و نظام مدیریت تحویل مدرک، را توسعه داده است (لاربی، ۱۹۹۸).
SEREN {۸}با کشور ولز اشتراک منابع دارد و یک وب سایت شامل اطلاعات پایه جامع و روشنی برای طرح کتابخانه الکترونیکی فراهم می‌نماید. بیشتر این اطلاعات با شکل طرح سال ۱۹۱۷ SEREN موجود است که متاسفانه فقط هنگام پیشرفت طرح روزآمد می‌شود. LAMDA {۹}با توجه به این که یک سیستم خودگردان است از لحاظ فنی از ELIB بزرگتر نیست. LAMDA وب سایتی است که به طور نامنظم روزآمد می‌شود. قبلا در زمان نگارش، اطلاعاتی در مورد عملکرد LAMDA و بازیابی هزینه وجود نداشت. به هر حال، اطلاعاتی در متن راجع به رویکرد جدید اشتراک منابع و ویژگیهای ابزارهای مورد نیاز برای شرکت کتابخانه‌هایا وجود دارد. فهرستگان LAMDA را گروه COPAC در دانشگاه کامپیوترمنچستر توسعه داد و اطلاعاتی راکه در مرکز تهیه اسناد کتابخانه بریتانیا۶ موجود نیست، تهیه می‌نماید . با این حال ممکن است منبع مفیدی برای کتابداران امانت بین کتابخانه‌ای نیز باشد.
طرح INFOBIKE ابتدا در نشریات پیوسته BIDS و اکنون درINGENTA JOURNAL نمایان شده و در وب سایت BIDS {۱۰}توصیف شده است.
پروژه فیدو وب سایتی در خدمت فراهم‌آوری برای مدیران کتابخانه جهت دستیابی به اطلاعات مناسب و روزآمد در تحویل مدرک و یک مطالعه حمایتی برای برنامه کتابخانه الکترونیکی ارائه می‌نماید. همچنین فهرست تهیه‌کنندگان توصیف شده در بالا و انواع گزارشات مختلف از گروه فیدو در زمینه‌هایا و علائق حرفه‌ای برای یک کتابدار امانت بین کتابخانه‌ای یا مدیر کتابخانه، یک کتابشناسی جامع و جزئیات کنفرانس بزرگ تحویل مدرک فراتر از ۲۰۰۰ را در بر می‌گیرد. تمامی سایت‌های بررسی شده در این نوشته در سایت فیدو نمایه شده اند.
● ابتکارات استرالیایی‌ها
کتابخانه‌های استرالیا در پژوهش و پی‌گیری امکانات فناوریهای نوین تحویل مدرک بسیار فعال عمل نموده‌اند و یک وب سایت، ابتکارات مربوط به کسب اطلاعات مفید در این زمینه را به دست میدهد. این سایت را ولز وآموس طراحی کرده است. (۱۹۹۸) این وب سایت شامل REDD {۱۱}، یعنی طرح دستیابی پیوسته به اسناد۷،CILLA، LIDDA و KINETICA می‌شود.
طرح تحویل مدرک منطقه‌ایREDD تلا ش در جهت بهبود مدیریت تحویل مدرک در ایالت کوینزلند را تشریح می‌نماید و برای تشریح روند تقاضای پست الکترونیکی در امانت بین کتابخانه‌ای مفید است. این طرح در سال (۱۹۹۶) به اتمام رسید. بنابراین مقدار زیادی از محتویات سایت تنها علائق تاریخی هستند.
پروژه دستیابی پیوسته به اسناد{۱۲} هم در سال (۱۹۹۶) به اتمام رسید. یکی از علائق اصلی کتابداران بریتانیایی، سایت‌هایی است که به روشنی ارائه شده‌اند. شاید مفیدترین منبع در این سایت (گزارش نهایی مرحله یک) باشد که به بررسی جایابی و بازیابی منابع قابل دسترس می پردازاد. اگر چه اطلاعات روزآمدتر در حوزه‌های مشابه در سایت VIRLIB یافت می‌شود. ازآنجا که این پروژه در سال (۱۹۹۶) به اتمام رسیده است تعدادی از پیوندهای خارجی اعتبار خود را از دست داده‌اند.
وب سایت طرح نرم‌افزاری تحویل مدرک الکترونیکی پیوسته {۱۳}، عملکرد طرح را در جهت توسعه نرم‌افزار تحویل مدرک الکترونیکی سازگار باIME ، به تفصیل بیان می‌دارد. این طرح دسترسی استفاده‌کنندگان کتابخانه به اطلاعات الکترونیکی را فوق‌العاده ساده می‌نماید و به آسانی با سیستم‌هایی مثل EDDIS کار می‌کند. پروژه مدیریت امانت بین کتابخانه‌ای هماهنگ شده CILLA{۱۴}کار JEDDS را ادامه میدهد و سیستم مدیریت تحویل مدرک و اما نت بین کتابخانه‌ای LIDDA. را هدایت میکندو هدف آن ارائه تحویل مدرک و امانت بین کتابخانه‌ای در سراسر جهان و انجام هر چه ساده تر آن از طریق اینترنت می‌باشد.
کنیتیکا{۱۵} آخرین نمود طرح خدمات شبکه‌ای کتابخانه ملی استرالیا است که دارای یک وب سایت با اطلاعات پایه است. اگر چه اطلاعات زیادی در متن نگارش یافته کنتیکا در دسترس نیست ، با این حال در این سایت می توان به اطلاعات مفیدی درباره نیازمندی‌های کتابداران امانت بین کتابخانه‌ای برای سفارش مواد از استرالیا که اغلب هم مشکلتر از بریتانیاست، دست یافت. طرح‌های استرالیا یی به تنهایی تاًثیرفراوانی بر امکانات دسترس پذیری نوین در مدیریت فرایند تحویل مدرک دارند. هر چند این طرح‌ها واقعیت کارهای انجام شده را نمی‌نمایانند با این حال در این سایتها اطلاعات پایه‌ای مفیدی موجود می‌باشد. درسایت‌های مذکور دسترسی به اطلاعات راجع به بررسی پیشرفت سایت‌های گوناگون امکان پذیر نیست.
● سایت‌های پروژه‌های دیگر
هر چند این سایتها مقوله‌هایای متنوع و تکراری را شامل می شوند، با این حال وجودآنها ضروری به نظر می‌رسد، چون در این سایتها مدارک وگزارش‌های مفیدی در مورد وب سایت‌های پروژه نگهداری می‌شود که به طرح‌های توسعه ملی وابسته نیستند. یکی از بهترین سایتها در این زمینه سایت پروژهVIRLIB {۱۶}در بلژیک است، که گزارشهای وسیع و جامع راجع به نقدهای انگلیسی سفارش الکترونیکی، سیستم‌های تحویل مدرک، استاندارد ها، نیازهای استفاده‌کنندگان و ذخیره رقومی، نگهداری می‌کند. این گزارش‌ها در فرمت‌های گوناگون از جمله(PDF،Word۷) ، قابل دسترسی می‌باشند و اگر چه در نوامبر سال ۱۹۹۷ نگارش یافته با این حال دورنمای جامعی از این رشته به دست میدهد. اگر فردی درباره ایزو ۱۰۶۰ و ۱۰۶۱ (استانداردهای پروتکل امانت بین کتابخانه) اطلاعات بخواهد می تواند آن را در گزارش استانداردهای VIRLIB بیابد. صفحه اصلی آن نسبتا طولانی به نظر می‌رسد و به زیربخش‌هایی برای راهنمایی آسان در استفاده از آن تقسیم شده است. صفحه اصلی و صفحات گوناگون دیگر به سرعت به بریتانیا اتصال می یابند.
یکی از پروژهای موجود در وبBIODOC{۱۷}از دانشگاه گرانفیلد است که جانشین MANDOC (ادوارد و وودفیلد، ۱۹۹۸) می‌باشد که در وب موجود نیست. BIODOC و MANDOC در زمینه ابطال اشتراک نشریات و حرکت به سمت روش دستیابی به اطلاعات به جای نگهداری از آن، و استفاده از خدمات تحویل مدرک، تجربیات زیادی دارند.
پروژه یکپارچه‌سازی کتابخانه و مدرک۸ را کمیسیون اروپایی ارائه کرد و قصد آن تحویل مدرک چندرسانه‌ای با یک زیر ساخت کتابخانه‌ای بود. سایت DALI {۱۸}در ایرلند به راحتی بارگذاری۹ می‌شود. اطلاعات این سایت کاملا فنی است و درگزارش‌ها از فرمت‌هایRTF وDOC استفاده می‌کند. گاهی به دلیل شکستگیهای متون که به جهت پوشش مناسب کل خطوط صورت گرفته است، خواندن متون مشکل است.
پروژه دیگر کمیسیون اروپاییUNIverse {۱۹}است که اکنون درگیر ایجاد فهرستگان مجازی به عنوان پایه‌ای برای رشد خدمات کتابخانه، شامل تحویل مدرک رسانه‌ای- ترکیبی، است. وب سایت این پروژه که شامل یک دستگاه مرکزی قوی است، اطلاعات فنی و پایه‌ای و گزارش‌هایی با فرمتHTML با ویژگیها و نگاره قابل تحویل، فراهم می‌نماید.
● سایت‌های حرفه‌ای
وب‌سایت‌های سازمانی، کتابخانه‌ای و حرفه‌ای زیادی وجود دارند. در این میان، پنج سایت مهم که حاوی اطلاعات مهمی در زمینه تحویل مدرک هستند، عبارتند از: طرح امانت بین کتابخانه و تحویل مدرک امریکای شمالی۱۰ {۲۰}، انجمن کتابخانه‌هایای تحقیقاتی۱۱، گردهمایی امانت بین کتابخانه‌ای بخش انجمن کتابداری انگلستان، فدارسیون بین‌المللی تحویل مدرک و امانت بین کتابخانه‌ای ایفلا و آژانس نگهداری استانداردهای کاربردی امانت بین کتابخانه‌ای۱۲.
براساس آنچه که در این سایت آمده است، طرح امانت بین کتابخانه‌ای و تحویل مدرک امریکای شمالی را انجمن کتابخانه‌های تحقیقاتی امریکا به وجود آورده است و هدف آن گسترش و ارتقاء در جهت حداکثر دستیابی به منابع تحقیقاتی با حداقل هزینه در ارتباط با این فعالیت‌ها می‌باشد. این سایت گرایش بیشتری به امریکا دارد و منابع بسیار ارزشمندی در مورد آشنایی با توسعه تحویل مدرک در آمریکا نگهداری می‌کند. همچنین در این سایت اطلاعات مناسب زیادی مثل سنجش عملکرد مدیریت امانت بین کتابخانه‌ای و تحویل مدرک و استانداردهایی شامل جزئیات گروه تکمیل کنندگان پروتکل امانت بین کتابخانه‌ای و IPIG وجود دارد. این اطلاعات، (شامل اطلاعات کتابشناختی و گزارشهای تمام متن) که در کارکرد روزمره امانت بین کتابخانه‌ای نقش ثانونی ایفا می‌کند، برای مدیریت کتابخانه اهمیت ویژه‌ای دارد. این سایت که به خوبی در یک قالب کوچک و دست یافتنی نمایان شده، به موقع روزآمد می‌شود.
سایت انجمن کتابخانه‌های تحقیقاتی {۲۱}هم اطلاعاتی با گرایش‌های حرفه‌ای برای مدیران امانت بین کتابخانه‌ای دارد با این حال برای دستیابی به برخی از این اطلاعات، کلید رمز مورد نیاز است. آنچه آزادانه در دسترس می‌باشد شامل جزئیات برنامه‌های US SHARES، نرم‌افزار انتقالی ARIEL، پروژه WEBDOC، و شرحی از چگونگی یافتن اطلاعات بسیار مفید و دست یافتنی و روش‌های تحویل مدرک، می‌باشد. اطلاعات صفحه اصلی خیلی کلی است و بنابراین علاوه بر صفحه اصلی سایت که به خوبی سازمان‌یافته است، جستجوی متن سایت در صورتی که نسبت به وجود منبعی مشکوک باشید، ممکن است مفید واقع شود.
گردهمایی بریتانیایی امانت بین کتابخانه‌ای{۲۲}هم یک سایت برای بسیاری از شاغلین حرفه‌ای امانت بین کتابخانه‌ای فراهم نموده که اطلاعاتی راجع به فعالیتهای این گردهمایی شامل: کنفرانس‌ها، ایستگاه‌های کاری و سمینارها را در خود دارد. بعضی از این گزارش‌ها به صورت تمام متن در سایت موجود است در حالی که اطلاعاتی هم به صورت بولتن‌های خبری و کنفرانس‌ها در این سایت در دسترس است.
سایت بخش امانت بین کتابخانه‌ای و تحویل مدرک ایفلا، {۲۳}آرشیوی از مقالات نظری مربوط به تحویل مدرک، امانت بین کتابخانه‌ای و اشتراک منابع فراهم می‌نماید که به اطلاعات موجود در خود ایفلا پیوند داده شده است. صفحه وب آن به راحتی کامل می‌شود. سایت برای راهنمایی کمی مشکل دارد. به علاوه تعدادی از مقالات بایگانی جاری نیستند.
اطلاعات فنی در مورد پروتکل‌ها و استانداردها در سایت آژانس نگهداری استانداردهای کاربردی امانت بین کتابخانه‌ای{۲۴} قابل دسترسی می‌باشند. فهرست مقالات گروههای کاری و کنفرانس‌ها با هدف توسعه و نگهداری سیستم‌هایی که پروتکل را تکمیل و اجرا می‌کنند (مثل استاندارد بین‌المللی امانت بین کتابخانه‌ای ۱/۱۰۱۶۰) به وجود آمده اند. این سایت در اروپا به راحتی قابل فراخوانی است. مقر اصلی آن در کاناداست و مسیریابی در آن ساده و روشن است.
● نتیجه
تهیه‌کنندگان خدمات تحویل مدرک به خوبی از وب برای گسترش خدمات خود استفاده نموده اند. سایت‌های زیادی وجود دارند که فهرست تهیه‌کنندگان را ارائه می‌کنند یا اطلاعات مختصری درباره تهیه‌کنندگان به دست می‌دهند. اگرچه کتابداران امانت بین کتابخانه‌ای بریتانیا وابستگی شدید به خدمات تحویل مدرک تجاری ندارند، با این حال در جهت کارکرد رضایت استفاده‌کنندگان زمانی پیش می آید که کتابداران امانت بین کتابخانه‌ای بریتانیا هم به خدمات تحویل مدرک فراتر از BLDSC نیاز پیدا می‌کنند. نمایه‌های فرامتن و شبکه‌ای تهیه‌کنندگان در برخی موقعیت‌ها ابزارهای مفیدی هستند و ممکن است پاسخگوی این سؤال باشند که بهترین ساز وکار برای حمایت از بخش امانت بین کتابخانه‌ای در عملکرد روزمره آن چیست؟
در ارتباط با شکل دهی به آینده خدمات تحویل مدرک کارهای زیادی در حال انجام است و این اثر یک پژوهش پویا در وب را گزارش نموده است. اگرچه عدم حمایت از عملکردهای روزمره بخش‌های امانت بین کتابخانه‌ای، گزارش‌ها و مقالات خلاقانه‌ای شبیه،NAILDD ،VIRIB ،KINETICA وSEREN ، می تواند به عنوان یک ابزار موثر باعث جلوگیری از پیشرفت در این زمینه شود. با این حال وب سایتها به متخصصان اجازه می‌دهند تا در توسعه آنها سهمی داشته باشند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر