صحنه دردناكی بود. ده ها معتاد اینترنتی در حالی كه لپ تاپ هایشان شان را روی زانو گذاشته و پتویی روی سر انداخته بودند، در گوشه خیابان نشسته بودند و مشغول استعمال اینترنت بودند. یك نفر كنار جوی، در حال جان كندن بود چون اتصالش اشتباهاً دیسكانكت شده بود. از نامبردگان، آلات و ادوات استعمال اینترنت از قبیل لپ تاپ، هدفون و میكروفن و مقادیر معتنابهی كارت اینترنت به صورت سوخته و شیره كشف گردید.
چند فروشنده كارت اینترنت ۵، ۱۰ و ۲۰ ساعتی قاچاق در تهران دستگیر شدند. این قاچاقچیان اعتراف كردند كه تاكنون ده ها جوان را با این كارت ها معتاد كرده اند. مدتی پیش به دستور قوه قضاییه طی عملیاتی ضربتی آی اس پی ها وآزمایشگاه های تولید كارت اینترنت، بسته شدند اما هنوز اعتیاد به اینترنت در ایران بیداد می كند.
فرمانده ستاد مبارزه با اعتیاد اینترنتی اعلام كرد با فروشندگان كارت های مخدر اینترنت به شدت برخورد خواهد شد. وی گفت: ما علاوه بر دستگیری چندین نفر از معتادان در چت پارتی ها و سردم نت هایی كه قبلاً به آن كافی نت می گفتند از آنها مقادیر زیادی اكانت اینترنت گرفتیم كه همگی اعتراف كردند از عواملی نظیر مایكروسافت گرفته اند. وی گفت ما از اینترپل خواسته ایم كه سرورها و آزمایشگاه های تولید مخدرات اینترنتی مثل مایكروسافت و آی بی ام را ببندند.
استفاده از اینترنت توسط شماری از مشتركان به صورت غیرطبیعی و بسیار بیش از حد معمول صورت می گیرد. متخصصین بهداشت روانی، این افراد را كه دارای علائم نابهنجاری اعتیاد به كامپیوتر و اینترنت هستند، Online aholic می نامند. وبگردی، ارسال پیام های آنی یا IM ، ساعات طولانی آنلاین بودن، وبلاگ نویسی و پرداختن به بازی های ویدئویی اینترنتی و حتی خرید و فروش بیش از حد سهام، از جمله علائم این اعتیاد هستند.
برای بررسی اعتیاد اینترنتی از دیدگاه جامعه شناسی، با دكتر علی اصغر سعیدی(جامعه شناس و استاد دانشگاه تهران) گفت وگویی انجام داده ایم كه از نظرتان می گذرد.
● اعتیاد به اینترنت چه تأثیری بر نهاد خانواده و در نهایت جامعه دارد؟
- لااقل از لحاظ نظری ما در حال حاضر با خانواده های مدرنی روبه رو هستیم كه اعتیاد اینترنتی بیشتر در آنها شكل می گیرد تا خانواده های سنتی. در خانواده های سنتی اگر زمینه های اجتماعی وجود نداشته باشد، اعتیاد اینترنتی هم شكل نمی گیرد. به نظر من در عمل باید اینگونه گفته شود كه خانواده ها یا جامعه مدرن امروزی، امكانات یا شرایط را برای اعتیاد اینترنتی فراهم كرده است نه برعكس. مثلاً خود اینترنت ممكن است تأثیراتی روی جامعه سنتی بگذارد ولی امكان ندارد كه مثلاً شما گرفتار اعتیاد اینترنتی شوید اما خانواده شما سنتی باشد. به همین خاطر است كه برای درمان اعتیاد اینترنتی از طریق تغییرات در نهادهای اجتماعی از جمله نهاد خانواده، به دنبال راه حل قطعی این مشكل یا كاهش آن هستند.
در اجتماع كنونی، جریانی در حال شكل گیری است كه شما می بینید اعتیاد اینترنتی متعاقب آن ایجاد شده است. اگر بخواهم به سؤال شما پاسخ دهم، باید بگویم كه رابطه بین نهاد خانواده و تغییرات در جامعه با اعتیاد اینترنتی رابطه ای مستقیم است. یعنی هر قدر این اعتیاد افزایش پیدا كند، تأثیرش بر نهاد خانواده زیادتر است و هر قدر تغییرات در خانواده افزایش پیدا كرده و تعادل خانواده به هم بخورد، شما می بینید كه تغییراتی نیز در این نوع اعتیادها از جمله اعتیاد اینترنتی هم ایجاد می شود.
● آیا اعتیاد به اینترنت مانند سایر اعتیادهاست؟ به نظر شما ممكن است در آینده جرم محسوب شود؟
- برخلاف كسانی كه درجه این اعتیاد را از سایر اعتیادها متفاوت می دانند و نسبت به مقررات گذاری یا هر چیز دیگری شبیه به آن در این زمینه تمایز قائل می شوند، به نظر من درست است كه اعتیاد اینترنتی از جمله اعتیاد هایی است كه در یك دوره می تواند خطرناك تر باشد و در دوره ای دیگر خطر كمتری داشته باشد، ولی به هر صورت نوعی اعتیاد است.
باید بگوییم اعتیاد محصول دوران جدید است. انسان شناس و جامعه شناسی چون فوكو و روانشناسی چون فروید به خوبی به این مسأله پرداخته اند. اگر بخواهیم از دید روان شناسی به اعتیاد اینترنتی نگاه كنیم، دو مسأله در رابطه با آن وجود دارد؛ یكی اجبار و دیگری وسواس. چون فرد وارد دنیای مدرن شده است، دوست دارد از اعمال خودش لذت ببرد. این لذت در مرحله اول به دست می آید و چون دنبال لذت بیشتری است و آن را به دست نمی آورد، دچار وسواس می شود. یعنی اجبار و وسواس لازم و ملزوم یكدیگر هستند و فرد در هر زمینه ای ممكن است به آن دچار شود؛ مثلاً كسی كه وسواس دارد به اینكه میز كارش خیلی مرتب باشد یا افرادی كه به خرید اعتیاد دارند و از آن لذت می برند. اتفاقاً این نوع اعتیادها از آن جهت جدید است كه همان ویژگی اعتیاد، یعنی لذت بردن را به همراه دارد. فرد در دنیای جدید برداشت جدیدی از لذت دارد. یعنی هر كاری را برای لذت انجام می دهد نه برای رفع نیاز. مثلاً اگر می خواهد به خرید برود، برای لذت است. گذران اوقات فراغت برای لذت است. حتی كار می كند برای اینكه لذت ببرد. حتی فرد workolic می شود، یعنی آن قدر از كارش لذت می برد كه به آن معتاد می شود. در اینجا نكته ای قابل ذكر است. در حال حاضر حتی اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات آن طوری كه در گذشته بوده اعتیاد محسوب نمی شود. (در گذشته فردی كه مشروب می خورد دائم الخمر بوده و از جامعه حذف می شد. یعنی جامعه فرد را به این سبب كه قواعد جامعه را در نظر نمی گرفته، كنار می گذاشته است) ولی الان فرد معتاد- یعنی فردی كه دارای ویژگی وسواس و اجبار است- از جامعه حذف نمی شود، بلكه معتاد شناخته می شود. به نظر من این دو ویژگی وسواس و اجبار در تمام زمینه ها خطرناك است. حتی شما ممكن است تشخیص دهید كه فرد معتاد به مواد مخدر در بعضی از مواقع كمتر از فردی كه به اینترنت معتاد است، به خانواده خود صدمه وارد می كند. من اصلاً مخالف اینترنت نیستم، ولی می خواهم بگویم هر چیزی اگر از حد تعادل خارج شود، می تواند خطرناك باشد. حتی اگر شما به download مقالات علمی معتاد شوید، خطرناك است، یعنی اینكه شما از كار اصلی خود غافل شده و آن را فرع قرارداده یا به طور كلی حذف می كنید!
تعریف جرم در حوزه های اینترنتی به جز مسائلی چون پورنوگرافی، هك و... برای افراد قابل درك نیست، اما می توانیم بگوییم اعتیاد اینترنتی به نوعی انحراف محسوب می شود. مسئله دیگری كه وجود دارد این است كه ممكن است جامعه نیز به این قضیه دامن زند. مثلاً در مورد اعتیاد به چت گفته می شود، چون حوزه های مفاهمه در زمینه های مختلف تشكیل داده نشده است، بنابراین افراد مختلف تلاش می كنند نیاز خود را تنها از طریق چت برآورده كنند و بنابراین معتاد می شوند. وگرنه در آمارها نشان داده شده است كه فضای سایبر ماهیتاً محور فعالیت های دیگر شده است و از فعالیت های دیگر نكاسته است. مثلاً اگر ما در گذشته تئاتر می رفتیم با ظهور سینما میزان تئاترروها كم شد. با ورود این فناوری جدید یعنی اینترنت، همه كاربران حتی برای استفاده از سایر فناوری ها مثلاً تلویزیون یا رادیو، از اینترنت استفاده می كنند. در حقیقت اینترنت نوعی محور شده است.
●علت افزایش گرایش به استفاده از چت در جامعه ایران چیست؟
- با بررسی های انجام شده، در ایران كمترین استفاده از فناوری اینترنت در جهت تحویل است. ما در ایران بیشتر مصرف كننده اینترنت هستیم. چت هم یكی از مصادیق بارز مصرف كننده بودن در اینترنت است. در صورتی كه اگر با آموزش، افراد را با كاركردهای دیگر اینترنت آشنا كنند (مثلاً ارائه دانش شخصی از طریق وب سایت اختصاصی)، گرایش فراوان به چت و اعتیاد به چت كردن را شاهد نخواهیم بود.
در ایران به ماهیت این فناوری زیاد توجه نشده است، در صورتی كه اگر دقت شود، از اینترنت می توان در جهت توسعه بهره برد.
● آیا اعتیاد به اینترنت می تواند جنبه های مثبتی هم داشته باشد؟ مثلاً می توانیم بگوییم كسی كه معتاد به وب گردی است، ناخودآگاه اطلاعات خوبی هم در خیلی از زمینه ها كسب می كند و این اعتیاد برایش مفید است؟!
- خیر. اعتیاد اینترنتی یك مشكل روحی است. در این حالت فرد هدفش را گم كرده است. می خواهد لذت ببرد، اما چون دچار وسواس و اجبار شده است، به هدف خود نمی رسد. پس نمی توانیم بگوییم فردی كه دچار اعتیاد به وب گردی است، از همین طریق می تواند فردی آگاه و مطلع باشد. مثلاً همانطور كه به فرد مضطربی كه ساعت ها غذا نمی خورد، نمی گوییم او روزه دار است و هدفش نزدیك شدن به خداست، در مورد فردی كه به وب گردی معتاد است نیز، نمی گوییم در حال كسب اطلاعات است.
● شما به عنوان یك جامعه شناس، برای ایجاد تعادل در زمینه استفاده از اینترنت و از بین بردن اعتیاد اینترنتی چه راهكارهایی را پیشنهاد می كنید؟
- بهترین شیوه برای رفع اعتیاد اینترنتی شیوه گفتگو است؛ یعنی نقل روایت ها و تجربه ها. شاید بد نباشد من تجربه خود را در این زمینه بازگو كنم تا شما متوجه شوید این قضیه اعتیاد چقدر بر روی عملكرد تاثیر گذاشته و مسیر را منحرف می كند. من در یك دوره ای اعتیاد به download كردن مقالات علمی داشتم. شاید در روز حدود ۳۰۰ مقاله download می كردم اما حتی یك مقاله را هم نمی خواندم. اتفاقاً یكی از مقالاتی كه download می كردم، مربوط به اعتیاد اینترنتی بود. این مقاله بسیار توجهم را جلب كرد. وقتی آن را مطالعه كردم، متوجه شدم كه خود این اعتیاد اینترنتی انواع و اقسام دارد: اعتیاد به بازی های اینترنتی، پورنوگرافی، مقالات علمی، هك كردن، چت كردن، وب گردی و... مثلاً فرد از هك كردن لذت می برد. این اعتیادها واقعاً خطرناك هستند. چون فرد را از هدفی كه دارد منحرف می كند. به نظر من اعتیاد اینترنتی نوعی مشكل روانی ناشی از تغییرات اجتماعی است. ریشه های این اعتیاد به این قضیه برمی گردد كه ما وارد دوره مدرنیته شده ایم. در این دوره، ما روندهای سنت زدایی را شدت بخشیده ایم. در این فضای سنت زدایی یكی از ویژگی های سنت كه همان برگزاری آیین های جمعی است، در حال از بین رفتن است. یعنی افراد به آیین های شخصی بیشتر گرایش پیدا می كنند. (سلولی شدن جامعه و سلولی شدن خانواده). در این صورت خانواده ها تك تك هستند و ارتباطات شبكه ای بین اعضای خانواده وجود ندارد. افراد سعی می كنند انفرادی از اعمال خودشان لذت ببرند. خود این قضیه ممكن است از طرفی به اعتیاد منجر شود و از طرف دیگر كنترل یا نظارت و بررسی ابعاد اعتیاد را سخت كند، چون هر كسی برای خود به صورت انفرادی كار می كند، نمی توانیم هیچ تصویری از روند اعتیاد داشته باشیم. یعنی شما نمی توانید بگویید یك جامعه ای كه مبتلا به اعتیاد اینترنتی است، چه نوع جامعه ای است. فقط شاید بتوانید این قضیه را از طریق پیامدهایی كه در جامعه نمود پیدا می كند، تصویر كنید. مثلاً این جامعه، جامعه ای است كه رفتارهای فردی و نوع فراغت های خانه محور دارد و روز به روز این نوع رفتارها بر رفتارهای جمع گرا ترجیح پیدا می كند.
به نظر من اگر می خواهند دنبال راه حل اصلی باشند باید به نوع فراغت ها و اعمالی كه می تواند جمع گرا باشد، بیشتر بپردازند. البته این كار خیلی سخت به نظر می رسد. یعنی ایجاد فضایی شاد و یا ایجاد جمعی كه افراد ترجیح بدهند آن فضای جالب مجازی را رها كرده و در این فضاها شركت كنند، بسیار سخت است و نیاز به برنامه ریزی دارد. به خاطر همین قضیه است كه فلاسفه و اخلاقیون سخت نگران رشد آیین های شخصی هستند كه اعتیاد به اینترنت هم نوعی از آن محسوب می شود.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر