شاید كم‌تر کسی را بتوان یافت که به‌طور روزمره با اینترنت سر و کار داشته باشد و گذارش به موتور جست‌وجوی گوگل نیفتاده باشد.
گوگل در طول فعالیتش در کنار محصولات و خدمات اینترنتی محبوبی چون سایت دوست‌یابی اورکات، دسک‌تاپ گوگل، دفترچه و تقویم آن‌لاین و ...، همواره سعی کرده است تا بر کیفیت موتور جست‌وجوی اصلی اینترنتی خود نیز بیافزاید.
با این حال این روزها بسیاری نیز در گوشه و کنار دنیا پیدا می‌شوند که گروه‌های اینترنتی ضدگوگل تشکیل داده‌اند.
● به کارکنان گوگل "گوگلر" لقب داده‌اند
انتقادات بر گوگل به دو دسته‌ی اساسی قابل تقسیم است، انتقادات بر شیوه‌ی کار موتورهای جست‌وجوی اینترنتی در یک دهه‌ی اخیر و انتقاداتی که بر عملکرد خود گوگل وارد شده‌اند.
موتور جست‌وجوی گوگل با روزانه حدود دویست میلیون بازدید کننده، پرطرفدارترین موتور جست‌وجوی اینترنتی در جهان است. برخی نظرسنجی‌ها و ارزیابی‌ها هم‌چنین گویای استفاده‌ی روزافزون گوگل در ایران به جای رقبای قدیمی‌تر چون یاهو! و با فاصله‌ای بسیار قابل توجه، ام‌اس‌ان است.
از جمله، نظرسنجی «ایران سئو» حاکی از آن است که بیش از ۶۸ درصد پاسخ‌گویان ایرانی گوگل را به یاهو! و یا سایر موتورهای جست‌وجو ترجیح داده‌اند.
یکی از دلایل اصلی این امر گذشته از جست‌وجوی بهتر و دقیق‌تر کلیدواژه‌ها در گوگل، عرضه‌ی سرویس محلی فارسی برای ایرانیان است که هرچند هنوز کامل نشده، ولی جست‌وجوی فارسی در اینترنت را سرعت داده است.
دیگر یافته‌های نظرسنجی‌های جهانی نیز حاکی از محبوبیت گوگل در میان کاربران اینترنت است. در تحقیق مؤسسه‌ی نظرسنجی «نیلسون» از یک میلیون کاربر اینترنت در جهان نزدیک به نیمی از آن‌ها اظهار داشته‌اند که روزانه از گوگل برای جست‌وجو در اینترنت استفاده می‌کنند؛ در حالی‌که تنها رقیب عمده‌ی فعلی این موتور جست‌وجوی محبوب، یاهو!، تنها ۲۳ درصد طرفدار دارد.
با این حال گوگل هنوز در رقابت با یاهو! که حدود ۳۵ درصد از بازار اطلاعات را در اختیار دارد و در رتبه‌ی نخست قرار دارد، راه درازی در پیش دارد.
طبق آخرین برآوردی که ماه پیش منتشر شد، گوگل تنها كم‌تر از نیم درصد از این بازار پرسود را در اختیار دارد.
با این حال گفته می شود مدیران گوگل پروژه‌های بلند پروازانه‌ی دیگری از تولید سیستم عامل و یا روانه‌ی بازار کردن تلفن‌های همراه دارای قابلیت جست‌وجو در گوگل و گفت‌‌وگو در «گوگل‌تاک» گرفته تا همکاری تحقیقاتی با ناسا را در دستور کار خود قرار داده‌اند.
با این‌که برخی از کارشناسان معتقدند گوگل در چند سال اخیر شیوه‌ی جست‌وجوی اینترنتی را متحول کرده است، اما برخی دیگر نیز معتقدند انحصار و سلطه‌ی گوگل بر این حیطه سبب می‌شود تا کاربران، ناخواسته به سوی سایت‌های خاصی هدایت شوند که این خود مانعی برای دستیابی به اطلاعات آزاد تلقی می‌شود!
● نارضایتی روزافزون کاربران از موتورهای جست‌وجو
با این‌که گوگل و یاهو! كم‌تر از ده سال است که کار اصلی خود را روی موتورهای جست‌وجو متمرکز کرده‌اند اما سابقه‌ی موتورهای جست‌وجو به حدود سیزده سال پیش می‌رسد.
کمی پس از آن‌که بهره‌برداری همگانی از اینترنت در آمریکا آغاز شد، اولین موتور جست‌وجوی اینترنتی با نام «وندکس» آغاز به کار کرد. اما اولین موتور جست‌وجوی اینترنتی معروف را دانشگاه «کارنگی ملون» (Carnegie Mellon) با عنوان لیکوس (Lycos) ساخت که تا چندی پیش به عنوان یکی از مراجع اینترنتی مورد استفاده‌ی کاربران اینترنت قرار می‌گرفت.
«آلتاویستا» دومین موتور جست‌وجوی محبوبی بود که پس از آن به کاربران اینترنت معرفی شد.
هم‌زمان با رشد سایت‌های اینترنتی، از تنها چند سایت در سال ۱۹۹۱ که متعلق به کاخ سفید و سازمان ملل بود، به میلیون‌ها سایت اینترنتی در پایان دهه‌ی نود، یاهو! به عنوان محبوب‌ترین موتور جست‌وجوی اینترنتی وارد بازار اطلاعات شد.
● گوگل به روایت آمار
- بیش از ۸۰ درصد کاربران اینترنت از خدمات گوگل استفاده می‌کنند
- بیش از ۴۵۱ میلیون بازدیدکننده در ماه
- زبان‌های پشتیانی‌کننده: ۱۰۹
- سرویس‌های اختصاصی برای زبان‌های خاص: ۳۵
- دامین (قلمرو)های بین‌المللی: ۱۱۳
- بیش‌ترین زبان‌های به کار رفته در موتور جست‌وجو پس از انگلیسی: آلمانی، ژاپنی، اسپانیایی، فرانسوی
- کارمندان: ۶۷۹۰
- سود سهام در سال گذشته: ۶,۱۳۸,۵۶۰
- رشد سال گذشته: ۱۱۳ درصد
در سال ٢٠٠١، گوگل وارد این بازار شد و طی پنج سال توانست بخش مهمی از این بازار را تصاحب کند. شیوه‌ی کار موتور جست‌وجوی گوگل اصولاً بر مبنای رتبه‌بندی صفحات است. هر چه‌قدر به صفحه‌ای بیش‌تر لینک (پیوند) داده شده باشد، موتور جست‌وجو نتیجه می‌گیرد که آن صفحه از محبوبیت بیش‌تری برخوردار است و بنابراین آن را در صدر یافته‌های خود برای کاربران قرار می‌دهد.
شیوه‌ی یافتن صفحات اینترنتی با کلیدواژه‌ها توسط گوگل، مبتنی بر جست‌وجو های دایمی صفحات وب توسط نرم‌افزاری به نام «اسپایدر» است که هم‌چون برخی از کاربران اینترنت به وبگردی دایمی مشغول است. اسپایدر هم‌چنین به‌روز بودن سایت‌ها و ذخیره‌ی آن‌ها را نیز بر عهده دارد. در مرحله‌ی بعدی نرم‌افزار دیگری به نام «کراولر» تصمیم می‌گیرد که چه صفحاتی در سایت مورد نظر باید مورد توجه قرار گیرند.
در مرحله‌ی سوم، صفحات بر مبنای اطلاعات، جمع‌آوری، پردازش و بایگانی می‌شوندو سپس این اطلاعات فشرده و در پایگاه داده‌ها ذخیره می‌شوند.
سرانجام در آخرین مرحله، سیستم رتبه‌بندی وارد کار می‌شود و هم‌زمان با تقاضای کاربر، تمام صفحات مرتبط را مشخص و بر اساس رتبه‌بندی تنظیم و در كم‌تر از یک ثانیه آن را ارایه می‌دهد.
● شکاف دیجیتالی
با آن‌که برخی از نظرسنجی‌ها نشانگر آن است که با بهینه‌سازی ساز و کار موتورهای جست‌وجو در چند سال گذشته، میلیون‌ها کاربر اینترنت در سراسر جهان توانسته‌اند به اطلاعات روزمره‌ی خود دست یابند، اما اغلب این موتورهای جست‌وجو از این نظر که به سختی می‌توان اطلاعات علمی رایگان را در آن‌ها برای پژوهشگران و یا دانش‌جویان یافت، مورد انتقاد قرار می‌گیرند.
علت این است که عملکرد آن‌ها بر اساس سیستم رتبه‌بندی سبب می‌شود تا ابتدا ده‌ها، صدها و گاه هزاران سایت بر اساس سلیقه‌های عامه‌ی کاربران فهرست شوند و نه بر اساس محتوای آن‌ها. اغلب نظرسنجی‌ها هم‌چنین نشان می‌دهد که بسیاری از کاربران تنها به مشاهده‌ی صفحه‌ی اول فهرست جست‌وجو می‌پردازند.
از سوی دیگر، بهره‌وری رایگان از بسیاری از مقالات و یا یافته‌های علمی فهرست شده توسط گوگل یا موتورهای جست‌وجوی دیگر برای محققان کشورهای در حال توسعه به دلیل مجانی نبودن آن‌ها امکان‌پذیر نیست.
دکتر یحیی کمالی‌پور، استاد و مدیر دپارتمان ارتباطات دانشگاه پوردیو، در این باره به سایت بی‌بی‌سی فارسی می گوید: "این مشکل در کشورهای در حال توسعه بیش‌تر به چشم می‌خورد، در حالی‌که در کشورهای توسعه یافته علاوه بر موتورهای جست‌وجوی سودمندی چون Lexus-Nexus یا کتابخانه‌های اینترنتی، بسیاری از دانشگاه‌ها، مراکز و پورتال‌های اینترنتی را برای رفع نیاز دانش‌جویان و پژوهشگران ایجاد کرده‌اند، اما نه تنها فاصله‌ای عظیم بین کشورهای در حال توسعه و کشورهای توسعه یافته در این زمینه وجود دارد بلکه اصولاً در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، فرهنگ و دانش بهره‌وری از شبکه‌ی جهانی کامپیوتری را نیاموخته‌اند که این یکی از دلایل شکاف دیجیتالی در دنیا است."
بسیاری از تحلیل‌گران ارتباطات معتقدند که با سپری شدن نزدیک به یک دهه از عمر موتورهای جست‌وجوی همگانی در اینترنت، اکنون هر روز بیش‌تر ما با این واقعیت روبرو می‌شویم که موتورهای جست‌وجوی کنونی پاسخ‌گوی همه‌ی نیازهای کاربران نیستند.
یکی دیگر از مشکلات موتورهای جست‌وجو، نتایج متفاوتی است که هر یک از آن‌ها بر اساس ساختار پردازشی خود از کلیدواژه‌ها ارایه می‌دهند.
● نتایج متفاوت
دکتر کلاید بنتلی، استاد روزنامه‌نگاری دانشگاه میسوری، در این باره چنین می‌گوید: "گوناگونی غریب نتایج موتورهای جست‌وجو در باره‌ی یک واژه چیزی است که من همیشه در کلاس‌های درسم با یک آزمون عینی مورد بحث قرار می‌دهم. من همیشه از پنج، شش نفر از دانش‌جویانی که با لپ‌تاپ از اینترنت بی‌سیم سر کلاس استفاده می‌کنند، می‌خواهم که یک کلیدواژه‌ی خاص مثل همگرایی رسانه‌ای را توسط موتورهای مختلف جست‌وجو کنند."
هر موتور جست‌وجو نتایج کاملاً متفاوتی از یک مورد جست‌وجو ارایه می‌کند.
"وقتی من به آن‌ها می‌گویم: "برو"، آن‌ها روی Enter کلیک می‌کنند. پس از آن‌که نتایج ظاهر شدند من از هر یك از آن‌ها می‌خواهم که چهار سایت نخستی که توسط این موتورهای جست‌وجو فهرست‌بندی شده‌اند را بخوانند؛ اغلب دانش‌جویانم از این‌که هر موتور جست‌وجویی نتایج کاملاً متفاوتی ارایه کرده است شگفت‌زده می شوند."
دکتر بنتلی با اشاره به واکنش دانش‌جویان ادامه می‌دهد: "اغلب دانش‌جویان می‌گویند: ما انتظار داشتیم گوگل همه چیز را پیدا کند!"
تجربه‌ی دکتر بنتلی را می توان با یک آزمون آماری دیگر مورد بررسی قرار داد. این آزمون علاوه بر گوناگونی یافته‌ها نشانگر ضعف عمومی این موتورهای جست‌وجو برای پردازش اطلاعات به زبان فارسی که گفته می شود از حدود چند هزار صفحه در دهه‌ی میلادی گذشته به میلیون‌ها صفحه‌ی اینترنتی به زبان فارسی در اواسط دهه‌ی فعلی رسیده، نیز هست.
به همین منظور یافته‌های سه موتور جست‌وجوی محبوب در باره‌ی شخص معروفی به نام ...، که موضوعی تخصصی نیست را مورد مقایسه قرار می‌دهیم.
در این مقایسه، گوگل بیش از ده هزار صفحه مرتبط با این نام را فهرست کرده است، درحالی‌که یاهو! فقط حدود هزار و صد صفحه و ام‌اس‌ان حدود نهصد صفحه را پیدا کرده‌اند.
در مورد صفحات فارسی تفاوت چشمگیرتر است. در حالی‌که گوگل ١١٣ صفحه را ثبت کرده است، یاهو! با چهل یافته كم‌تر از نیمی از نتایج گوگل و ام‌اس‌ان با فقط چهارده یافته حدود یک هشتم نتایج گوگل را به دست آورده‌اند.
● کاربران ایرانی و گوگل
نارضایتی برخی از کاربران فارسی زبان اینترنت از نتایج یافته‌ها در گوگل که خدمات گوگل فارسی آن دو سالی است در کنار سی و چهار سایت محلی دیگر گوگل راه‌اندازی شده، سبب شده است تا محبوب‌ترین موتور جست‌وجوی وب کارآمدی‌های محدوتری در مقایسه با جست‌وجو به زبان‌های دیگر به ویژه انگلیسی، داشته باشد. ولی «اما لیناکر» از بخش ارتباطات شرکت گوگل در این باره می‌گوید: "گوگل ضمن توجه به خواسته‌های مخاطبان محلی به گرایش‌های مشتریانش در سطح جهانی توجه دارد و از همین رو کار روی بهینه‌سازی هر دوی این خدمات را تواماً ادامه می‌دهد.»
وقتی از «اما لیناکر» در باره‌ی امکان توجه جدی تر به سرویس فارسی گوگل سؤال شد، وی پاسخ می دهد: "گوگل در حال حاضر برنامه‌ی خاصی برای گسترش سرویس فارسی‌اش ندارد. اما می کوشد تا با این مخاطبان از طریق سرویس محلی خود در ارتباط دایم باشد."
«اما لیناکر» بخشی از نارضایتی کاربران ایرانی از نتایج جست‌وجوهای خود به زبان فارسی در گوگل را ناشی از رعایت نکردن قواعد دقیق جست‌وجوی اینترنتی توسط بسیاری از آن‌ها می‌داند و می‌گوید: "گوگل همواره تلاش می‌کند تا از روش‌ها و شیوه‌های تازه‌ای برای کمک به جست‌وجوی کاربران اینترنت استفاده کند و از سوی دیگر کاربران نیز می‌کوشند تا با استفاده از آن بهترین نتایج را به دست بیاورند. به این ترتیب ما امیدواریم که رضایت تعداد بیش‌تری از کاربران فارسی زبان اینترنتی را به دست بیاوریم."
یافته‌ها نشان می‌دهد که بهره‌وری از اینترنت به زبان فارسی در سال‌های گذشته رشد بسیاری داشته است و تخمین زده می‌شود که حدود یک صدم کاربران اینترنت در جهان به زبان فارسی در اینترنت ارتباط برقرار می‌کنند که بخش مهمی از این تعداد که بیش از هفت میلیون نفر برآورده می شوند در ایران ساکن هستند.
از سوی دیگر بسیاری از مؤسسات دولتی و یا خصوصی به دنبال ایجاد سرویس‌های جست‌وجو یا پورتال فارسی هستند که تازه‌ترین مدعی در این زمینه، مؤسسه‌ی سروش در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران است که قصد دارد با استفاده از تجربه‌ی كشور چین، یک پورتال ملی برای کنترل و عرضه‌ی اطلاعات در اینترنت برای مخاطبان ایران به راه بیندازد تا شاید این مؤسسات بتوانند با خدمات جانبی خود رقیبی برای گوگل در جست‌وجوی فارسی محسوب شوند.● بچه غول دوست داشتنی!
شرکتی که در سپتامبر ١٩٩٨ توسط اریک اشمیت و براساس پروژه‌ی دو دانش‌جوی دکترا در دانشگاه استنفورد پایه‌گذاری شد، در سال ٢٠٠٠ خود را به عنوان یک موتور جست‌وجو معرفی کرد. به زودی این موتور جست‌وجو با تکمیل سیستم‌های پردازشی جست‌وجوی اطلاعات ظرف یک سال توانست توجه بسیاری از مخاطبان را با افزودن بخش‌های دیگری به صفحه‌ی اصلی خود از جمله اخبار، جست‌وجوی عکس و گروه‌های اینترنتی جلب کند.
جست‌وجوگر گوگل، پروژه‌ی دانش‌جویی سرگئی برین (چپ) و لری پگ (راست) دانش‌جویان دوره‌ی دکترا در دانشگاه استنفورد بود.
نام گوگل برداشتی از Googol به معنای یک و هزار صفر است. این موتور جست‌وجو به سرعت مفهومی به معنای گوگلی کردن، به معنای جست‌وجوی اینترنتی، را وارد زندگی بسیاری از مردم کرد؛ به عبارت دیگر جست‌وجوی اینترنت برای بسیاری از مردم مترادف با گوگل است.
دکتر کمالی‌پور در این باره می گوید: "گوگل را می توان با کلینکس که در سال ١٩۲٤ توسط شرکت کیمبرلی کلارک به بازار آمد مقایسه کرد. این شرکت اولین شرکت تولیدکننده‌ی دستمال کاغدی بود و چون در آن زمان رقیبی نداشت استفاده از نام تجاری کلینکس توسط مصرف‌کنندگان معمول شد و به تدریج جای خودش را در فرهنگ عامه پیدا کرد و بسیاری از مردم از جمله در ایران هم‌چنان از این نام تجاری برای نامیدن دستمال کاغذی استفاده می‌کنند. به همین ترتیب به محض این‌که ما از جست‌وجو در اینترنت سخن می‌گوییم، بسیاری از مخاطبان به یاد مفهوم &#۰۳۹;گوگلی کردن&#۰۳۹; می‌افتند؛ در حالی‌که موتورهای جست‌وجوی بسیاری وجود دارند، ولی عمومیت گوگل را پیدا نکرده‌اند."
اما آیا همین محبوبیت گوگل به انحصارطلبی‌اش منجر نمی‌شود؟
دکتر کمالی پور در این باره خوش‌بین است. وی می‌گوید: "با وجود موتورهای جست‌وجوی دیگر، جای نگرانی چندانی وجود ندارد زیرا اغلب، رقابت سازنده به نفع مشتری تمام می‌شود."
در همین حال دکتر باربارا ایورسن، استاد روزنامه‌نگاری دانشگاه شیکاگو، در این باره می‌گوید: "به عنوان یک استاد روزنامه‌نگاری، هر روزه با گوگل سر و کار دارم و به نظرم مردم باید درباره‌ی شیوه‌ی کار گوگل چیزهایی بدانند. این‌که گوگل بر اساس سیستم رتبه‌بندی صفحات کار می‌کند، بدان معناست که سایت‌های ارایه شده بر اساس جست‌وجوی شما به آن‌چه بسیاری دیگر از کاربران با جست‌وجوی مشابه در نظر داشته‌اند، نزدیک است."
برخی دیگر از منتقدان گوگل به عملکرد این شرکت در برابر فشارهای سیاسی مانند درخواست دادستانی فدرال آمریکا برای دریافت اطلاعات مربوط به بازدیدکنندگان و یا سانسور بخش هایی از تاریخ معاصر چین که مربوط به خیزش دانش‌جویان در میدان تیان‌آنمن در چین می‌شود، انتقاد می‌کنند.
● حریم خصوصی
«اما لیناکر» در این باره می‌گوید: "سانسور، اتهامی است که همواره به گوگل وارد شده است، به این دلیل که ما سرویس چینی خود را در گوگل آغاز کرده‌ایم. اما برخی از محتوای این سرویس تحت فلیترینگ دولت چین قرار دارد. به این ترتیب سرویس چینی گوگل آهسته، نامطمئن و غیرقابل استفاده می‌شد."
سانسور نتایج جست‌وجوگر گوگل در چین مخالفت‌های گسترده‌ای در پی داشت.
"ما با یک انتخاب روبرو بودیم؛ یا باید ٩٩ درصد اطلاعات را عرضه می‌کردیم یا هیچ. ما تصمیم گرفتیم تا راه اول را برگزیینیم. طبعاً برای ما به عنوان یک شرکت تجاری راه اول سودمندتر بود؛ ولی این برای چینی‌ها هم سودمند است، زیرا آن‌ها امروزه حتا بیش‌تر از پنج سال پیش از اینترنت استفاده می‌کنند و این امر به توسعه در آن کشور کمک می‌کند."
"این دیدگاه بسیاری از دولت‌های غربی در رویکرد به حقوق بشر در چین هم هست. وقتی ما در چین یا هر کشور دیگری مجبور شویم نتایج یافته‌های خودمان را فیلتر کنیم باید به روشنی درباره‌ی آن توضیحی ارایه دهیم. اما اگر نتوانیم حوزه‌ی امنیت خصوصی مشتریان خود را به عنوان نمونه در زمینه ای-میل یا وبلاگ‌نویسی حفظ کنیم، از دادن خدمات خودداری می‌کنیم. به علاوه سرویس چینی ما راه انتخاب را برای کاربران باز می‌گذارد که از این سرویس استفاده کنند یا در سایت اصلی گوگل به جست‌وجو بپردازند."
نفوذ گوگل به حیطه‌ی خصوصی کاربران و امکان بهره‌وری از آن امری است که توجه بسیاری را برانگیخته است. هنگامی که سال گذشته اریک اشمیت از گوگلی سخن راند که بیش از گذشته "درباره‌ی شما می‌داند"، برخی از منتقدان این شرکت نگرانی خود را از ارایه‌ی اطلاعات محرمانه‌ی مشتریان به دیگران ابراز کردند.
از جمله سازمانی موسوم به دیده‌بان گوگل که با انتشار مقالاتی به نقد این شرکت می‌پردازد، به تغییر قرارداد گوگل در ارایه‌ی خدماتش پس از سال ۲٠٠٤ اشاره کرده که امکان در اختیار قرار دادن برخی اطلاعات مربوط به بازدیدکنندگان به دیگران را رد نکرده است.
از جمله انتقادات دیگر مربوط به عملکرد موتور جست‌وجوی گوگل، تبلیغات اینترنتی آن در سایت‌ها و وبلاگ‌هاست که برخی معتقدند گوگل این سایت‌ها را در اولویت نتایج خود قرار می‌دهد. هرچند که «اما لیناکر» این موضوع را رد می‌کند، اما برخی نیز با ارایه‌ی آمارهایی بر این واقعیت صحه گذاشته‌اند.
با این همه گوگل اعلام کرده است که قصد دارد اتکای شرکت بر این آگهی‌ها را كم‌تر کند و از روش‌های دیگر آگهی در سایت‌ها از جمله آگهی‌های ویدیویی یا سرویس‌های ارایه‌ی اطلاعات تجاری مورد درخواست کاربران، برای تبلیغ بهره بگیرد.
● شیوه‌های جست‌وجو و کاربران فارسی
بهره وری از گوگل در ایران سابقه‌ی چند ساله دارد که با عرضه‌ی گوگل فارسی در سال ١٣٨٣ شتاب بیش‌تری گرفت. با این همه هنوز برخی از کاربران از آن‌که اطلاعات مورد نظر به فارسی خوب پردازش نمی‌شوند و دربرگیرنده‌ی همه‌ی منابع اینترنتی به فارسی نیست شکایت دارند.
«اما لیناکر» مدیر ارتباطات گوگل در زمینه‌ی بازاریابی معتقد است که کاربران فارسی زبان باید بیش‌تر با روش‌های بهینه‌ی جست‌وجوی اینترنتی آشنا شوند.
▪ برای جست‌وجوی بهتر در اینترنت روش‌های متقاوتی را می‌توان توصیه کرد ولی شاید بتوان مهم‌ترین آن‌ها را چنین در موارد زیر خلاصه کرد:
- خلاصه کردن اطلاعات مورد درخواست از طریق کلیدواژه‌ها
- استفاده از موتور جست‌وجوی تخصصی برای اطلاعات تخصصی
- استفاده از دو یا چند کلیدواژه مرتبط برای دستیابی به بهترین نتیجه
-استفاده از علامت‌های نگارشی مانند "،" (کاما) برای تفکیک اطلاعات
- کمک گرفتن از اعداد برای دستیابی به اطلاعات
با این حال به نظر می‌رسد بسیاری از مردم اصولاً به دنبال چیزهای مهمی در اینترنت نمی‌گردند. بر اساس یک مطالعه توسط «ورد استاکر»، جنیفر لوپز، بازیگر و خواننده‌ی مشهور، پس از سایت یاهو! در ایران، یکی از کلیدواژه‌های مهم برای ایرانیان در جست‌وجوهای اینترنتی‌شان در سال گذشته بوده است.
● نسل تازه‌ی موتورهای جست‌وجو
ایراداتی که بر موتورهای جست‌وجو پس از حدود یک دهه از عمومیت یافتن آن‌ها وارد شده است، برخی از تحلیل‌گران ارتباطات را بر آن داشته است تا به دنبال راه چاره برآیند.
یکی از مهم‌ترین این ایرادات هوشمندی ناکافی در پردازش اطلاعات مورد درخواست کاربر است که اغلب در زمینه‌های علمی به این اطلاعات نیاز دارند. به عنوان نمونه یاهو! قصد دارد علاوه بر فهرست‌بندی یافته‌ها، نظرات و پیشنهادات کاربران درباره‌ی موضوع را نیز ضمیمه کند و گوگل نیز مدتی است که سرویس اولیه‌ی «گوگل اسکولار» را راه انداخته است که مقالات و مراجع علمی را فهرست می‌کند.
تنها رقیب عمده‌ی فعلی گوگل، یاهو!ست که تنها بیست و سه درصد طرفدار دارد.
برخی دیگر استفاده از روش‌های موسوم به متن‌باز یا Open Source را پیشنهاد می‌کنند و معتقدند به جای انتشار مقالات علمی در نشریات تخصصی، باید این مقالات را روی اینترنت قرار دهند تا مخاطبان بیش‌تری بتوانند به آن‌ها دسترسی یابند و به این ترتیب شاهد رشد علمی گسترده‌تر در رشته‌های مختلف شویم.
کار روی اینترنت نسل دوم و موتورهای تازه یا وب دوم از جمله راهکارها برای پاسخ‌گویی به نیازهای مخاطبان است. در وب ۲ محتوای اطلاعات بیش‌تر از نام آن اهمیت دارد و کاربران بیش‌تر در تهیه‌ی محتوای آن مشارکت خواهند داشت.
یکی از نمونه‌های سایت‌هایی که مفهومی از وب نسل دوم را عرضه می‌کنند سایت دانش‌نامه‌ی اینترنتی ویکی پدیاست که چندی پیش اعتبار اطلاعات عرضه شده در آن از سوی مجله‌ی "نیچر" همسان با دانش‌نامه‌ی بریتانیکا ارزیابی شده بود و بحث‌هایی را دامن زد.
● چشم انداز پیش رو
گوگل به عنوان یک موتور جست‌وجوی محبوب هم‌چنان که «اما لیناکر» معتقد است از طریق داده‌های ارایه شده نقش مؤثری در رشد اطلاعات کاربران در شبکه‌ی اینترنت دارد، ولی این کافی نیست.
دکتر یحیی کمالی‌پور تأکید می‌کند که به ویژه در ایران باید روی تأمین و گسترش شبکه‌های فیبر نوری سرمایه‌گذاری شود و به علاوه موتور جست‌وجوی بومی و کتابخانه‌ی اینترنتی نیز راه‌اندازی شود تا بتواند پاسخ‌گوی نیازهای کاربران اینترنت در ایران شود، "در غیر این صورت همواره دنباله‌روی قافله‌ی پرشتاب جامعه‌ی اطلاعاتی خواهند بود".
با یا بدون گوگل، جست‌وجو در اینترنت یکی از جالب‌ترین موضوعاتی است که محققان مختلف به آن پرداخته‌اند و همگی معتقدند که این امر تلقی امروزین ما را از زندگی تغییر داده است و بر اساس ارزیابی‌های مؤسسات علمی در آینده‌ای نزدیک باز هم بیش‌تر فرهنگ آن‌لاین یا دیجیتالی را جایگزین مناسبات ارتباطی کنونی خواهد کرد.
شاید اگر کارل مارکس اکنون زنده بود هم‌چنان که در کارتون طنزآمیز یک سایت مخالف گوگل نشان داده شده است می‌گفت: "گوگل افیون توده‌هاست!"
گوگل در طول فعالیتش در کنار محصولات و خدمات اینترنتی محبوبی چون سایت دوست‌یابی اورکات، دسک‌تاپ گوگل، دفترچه و تقویم آن‌لاین و ...، همواره سعی کرده است تا بر کیفیت موتور جست‌وجوی اصلی اینترنتی خود نیز بیافزاید.
با این حال این روزها بسیاری نیز در گوشه و کنار دنیا پیدا می‌شوند که گروه‌های اینترنتی ضدگوگل تشکیل داده‌اند.
● به کارکنان گوگل "گوگلر" لقب داده‌اند
انتقادات بر گوگل به دو دسته‌ی اساسی قابل تقسیم است، انتقادات بر شیوه‌ی کار موتورهای جست‌وجوی اینترنتی در یک دهه‌ی اخیر و انتقاداتی که بر عملکرد خود گوگل وارد شده‌اند.
موتور جست‌وجوی گوگل با روزانه حدود دویست میلیون بازدید کننده، پرطرفدارترین موتور جست‌وجوی اینترنتی در جهان است. برخی نظرسنجی‌ها و ارزیابی‌ها هم‌چنین گویای استفاده‌ی روزافزون گوگل در ایران به جای رقبای قدیمی‌تر چون یاهو! و با فاصله‌ای بسیار قابل توجه، ام‌اس‌ان است.
از جمله، نظرسنجی «ایران سئو» حاکی از آن است که بیش از ۶۸ درصد پاسخ‌گویان ایرانی گوگل را به یاهو! و یا سایر موتورهای جست‌وجو ترجیح داده‌اند.
یکی از دلایل اصلی این امر گذشته از جست‌وجوی بهتر و دقیق‌تر کلیدواژه‌ها در گوگل، عرضه‌ی سرویس محلی فارسی برای ایرانیان است که هرچند هنوز کامل نشده، ولی جست‌وجوی فارسی در اینترنت را سرعت داده است.
دیگر یافته‌های نظرسنجی‌های جهانی نیز حاکی از محبوبیت گوگل در میان کاربران اینترنت است. در تحقیق مؤسسه‌ی نظرسنجی «نیلسون» از یک میلیون کاربر اینترنت در جهان نزدیک به نیمی از آن‌ها اظهار داشته‌اند که روزانه از گوگل برای جست‌وجو در اینترنت استفاده می‌کنند؛ در حالی‌که تنها رقیب عمده‌ی فعلی این موتور جست‌وجوی محبوب، یاهو!، تنها ۲۳ درصد طرفدار دارد.
با این حال گوگل هنوز در رقابت با یاهو! که حدود ۳۵ درصد از بازار اطلاعات را در اختیار دارد و در رتبه‌ی نخست قرار دارد، راه درازی در پیش دارد.
طبق آخرین برآوردی که ماه پیش منتشر شد، گوگل تنها كم‌تر از نیم درصد از این بازار پرسود را در اختیار دارد.
با این حال گفته می شود مدیران گوگل پروژه‌های بلند پروازانه‌ی دیگری از تولید سیستم عامل و یا روانه‌ی بازار کردن تلفن‌های همراه دارای قابلیت جست‌وجو در گوگل و گفت‌‌وگو در «گوگل‌تاک» گرفته تا همکاری تحقیقاتی با ناسا را در دستور کار خود قرار داده‌اند.
با این‌که برخی از کارشناسان معتقدند گوگل در چند سال اخیر شیوه‌ی جست‌وجوی اینترنتی را متحول کرده است، اما برخی دیگر نیز معتقدند انحصار و سلطه‌ی گوگل بر این حیطه سبب می‌شود تا کاربران، ناخواسته به سوی سایت‌های خاصی هدایت شوند که این خود مانعی برای دستیابی به اطلاعات آزاد تلقی می‌شود!
● نارضایتی روزافزون کاربران از موتورهای جست‌وجو
با این‌که گوگل و یاهو! كم‌تر از ده سال است که کار اصلی خود را روی موتورهای جست‌وجو متمرکز کرده‌اند اما سابقه‌ی موتورهای جست‌وجو به حدود سیزده سال پیش می‌رسد.
کمی پس از آن‌که بهره‌برداری همگانی از اینترنت در آمریکا آغاز شد، اولین موتور جست‌وجوی اینترنتی با نام «وندکس» آغاز به کار کرد. اما اولین موتور جست‌وجوی اینترنتی معروف را دانشگاه «کارنگی ملون» (Carnegie Mellon) با عنوان لیکوس (Lycos) ساخت که تا چندی پیش به عنوان یکی از مراجع اینترنتی مورد استفاده‌ی کاربران اینترنت قرار می‌گرفت.
«آلتاویستا» دومین موتور جست‌وجوی محبوبی بود که پس از آن به کاربران اینترنت معرفی شد.
هم‌زمان با رشد سایت‌های اینترنتی، از تنها چند سایت در سال ۱۹۹۱ که متعلق به کاخ سفید و سازمان ملل بود، به میلیون‌ها سایت اینترنتی در پایان دهه‌ی نود، یاهو! به عنوان محبوب‌ترین موتور جست‌وجوی اینترنتی وارد بازار اطلاعات شد.
● گوگل به روایت آمار
- بیش از ۸۰ درصد کاربران اینترنت از خدمات گوگل استفاده می‌کنند
- بیش از ۴۵۱ میلیون بازدیدکننده در ماه
- زبان‌های پشتیانی‌کننده: ۱۰۹
- سرویس‌های اختصاصی برای زبان‌های خاص: ۳۵
- دامین (قلمرو)های بین‌المللی: ۱۱۳
- بیش‌ترین زبان‌های به کار رفته در موتور جست‌وجو پس از انگلیسی: آلمانی، ژاپنی، اسپانیایی، فرانسوی
- کارمندان: ۶۷۹۰
- سود سهام در سال گذشته: ۶,۱۳۸,۵۶۰
- رشد سال گذشته: ۱۱۳ درصد
در سال ٢٠٠١، گوگل وارد این بازار شد و طی پنج سال توانست بخش مهمی از این بازار را تصاحب کند. شیوه‌ی کار موتور جست‌وجوی گوگل اصولاً بر مبنای رتبه‌بندی صفحات است. هر چه‌قدر به صفحه‌ای بیش‌تر لینک (پیوند) داده شده باشد، موتور جست‌وجو نتیجه می‌گیرد که آن صفحه از محبوبیت بیش‌تری برخوردار است و بنابراین آن را در صدر یافته‌های خود برای کاربران قرار می‌دهد.
شیوه‌ی یافتن صفحات اینترنتی با کلیدواژه‌ها توسط گوگل، مبتنی بر جست‌وجو های دایمی صفحات وب توسط نرم‌افزاری به نام «اسپایدر» است که هم‌چون برخی از کاربران اینترنت به وبگردی دایمی مشغول است. اسپایدر هم‌چنین به‌روز بودن سایت‌ها و ذخیره‌ی آن‌ها را نیز بر عهده دارد. در مرحله‌ی بعدی نرم‌افزار دیگری به نام «کراولر» تصمیم می‌گیرد که چه صفحاتی در سایت مورد نظر باید مورد توجه قرار گیرند.
در مرحله‌ی سوم، صفحات بر مبنای اطلاعات، جمع‌آوری، پردازش و بایگانی می‌شوندو سپس این اطلاعات فشرده و در پایگاه داده‌ها ذخیره می‌شوند.
سرانجام در آخرین مرحله، سیستم رتبه‌بندی وارد کار می‌شود و هم‌زمان با تقاضای کاربر، تمام صفحات مرتبط را مشخص و بر اساس رتبه‌بندی تنظیم و در كم‌تر از یک ثانیه آن را ارایه می‌دهد.
● شکاف دیجیتالی
با آن‌که برخی از نظرسنجی‌ها نشانگر آن است که با بهینه‌سازی ساز و کار موتورهای جست‌وجو در چند سال گذشته، میلیون‌ها کاربر اینترنت در سراسر جهان توانسته‌اند به اطلاعات روزمره‌ی خود دست یابند، اما اغلب این موتورهای جست‌وجو از این نظر که به سختی می‌توان اطلاعات علمی رایگان را در آن‌ها برای پژوهشگران و یا دانش‌جویان یافت، مورد انتقاد قرار می‌گیرند.
علت این است که عملکرد آن‌ها بر اساس سیستم رتبه‌بندی سبب می‌شود تا ابتدا ده‌ها، صدها و گاه هزاران سایت بر اساس سلیقه‌های عامه‌ی کاربران فهرست شوند و نه بر اساس محتوای آن‌ها. اغلب نظرسنجی‌ها هم‌چنین نشان می‌دهد که بسیاری از کاربران تنها به مشاهده‌ی صفحه‌ی اول فهرست جست‌وجو می‌پردازند.
از سوی دیگر، بهره‌وری رایگان از بسیاری از مقالات و یا یافته‌های علمی فهرست شده توسط گوگل یا موتورهای جست‌وجوی دیگر برای محققان کشورهای در حال توسعه به دلیل مجانی نبودن آن‌ها امکان‌پذیر نیست.
دکتر یحیی کمالی‌پور، استاد و مدیر دپارتمان ارتباطات دانشگاه پوردیو، در این باره به سایت بی‌بی‌سی فارسی می گوید: "این مشکل در کشورهای در حال توسعه بیش‌تر به چشم می‌خورد، در حالی‌که در کشورهای توسعه یافته علاوه بر موتورهای جست‌وجوی سودمندی چون Lexus-Nexus یا کتابخانه‌های اینترنتی، بسیاری از دانشگاه‌ها، مراکز و پورتال‌های اینترنتی را برای رفع نیاز دانش‌جویان و پژوهشگران ایجاد کرده‌اند، اما نه تنها فاصله‌ای عظیم بین کشورهای در حال توسعه و کشورهای توسعه یافته در این زمینه وجود دارد بلکه اصولاً در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، فرهنگ و دانش بهره‌وری از شبکه‌ی جهانی کامپیوتری را نیاموخته‌اند که این یکی از دلایل شکاف دیجیتالی در دنیا است."
بسیاری از تحلیل‌گران ارتباطات معتقدند که با سپری شدن نزدیک به یک دهه از عمر موتورهای جست‌وجوی همگانی در اینترنت، اکنون هر روز بیش‌تر ما با این واقعیت روبرو می‌شویم که موتورهای جست‌وجوی کنونی پاسخ‌گوی همه‌ی نیازهای کاربران نیستند.
یکی دیگر از مشکلات موتورهای جست‌وجو، نتایج متفاوتی است که هر یک از آن‌ها بر اساس ساختار پردازشی خود از کلیدواژه‌ها ارایه می‌دهند.
● نتایج متفاوت
دکتر کلاید بنتلی، استاد روزنامه‌نگاری دانشگاه میسوری، در این باره چنین می‌گوید: "گوناگونی غریب نتایج موتورهای جست‌وجو در باره‌ی یک واژه چیزی است که من همیشه در کلاس‌های درسم با یک آزمون عینی مورد بحث قرار می‌دهم. من همیشه از پنج، شش نفر از دانش‌جویانی که با لپ‌تاپ از اینترنت بی‌سیم سر کلاس استفاده می‌کنند، می‌خواهم که یک کلیدواژه‌ی خاص مثل همگرایی رسانه‌ای را توسط موتورهای مختلف جست‌وجو کنند."
هر موتور جست‌وجو نتایج کاملاً متفاوتی از یک مورد جست‌وجو ارایه می‌کند.
"وقتی من به آن‌ها می‌گویم: "برو"، آن‌ها روی Enter کلیک می‌کنند. پس از آن‌که نتایج ظاهر شدند من از هر یك از آن‌ها می‌خواهم که چهار سایت نخستی که توسط این موتورهای جست‌وجو فهرست‌بندی شده‌اند را بخوانند؛ اغلب دانش‌جویانم از این‌که هر موتور جست‌وجویی نتایج کاملاً متفاوتی ارایه کرده است شگفت‌زده می شوند."
دکتر بنتلی با اشاره به واکنش دانش‌جویان ادامه می‌دهد: "اغلب دانش‌جویان می‌گویند: ما انتظار داشتیم گوگل همه چیز را پیدا کند!"
تجربه‌ی دکتر بنتلی را می توان با یک آزمون آماری دیگر مورد بررسی قرار داد. این آزمون علاوه بر گوناگونی یافته‌ها نشانگر ضعف عمومی این موتورهای جست‌وجو برای پردازش اطلاعات به زبان فارسی که گفته می شود از حدود چند هزار صفحه در دهه‌ی میلادی گذشته به میلیون‌ها صفحه‌ی اینترنتی به زبان فارسی در اواسط دهه‌ی فعلی رسیده، نیز هست.
به همین منظور یافته‌های سه موتور جست‌وجوی محبوب در باره‌ی شخص معروفی به نام ...، که موضوعی تخصصی نیست را مورد مقایسه قرار می‌دهیم.
در این مقایسه، گوگل بیش از ده هزار صفحه مرتبط با این نام را فهرست کرده است، درحالی‌که یاهو! فقط حدود هزار و صد صفحه و ام‌اس‌ان حدود نهصد صفحه را پیدا کرده‌اند.
در مورد صفحات فارسی تفاوت چشمگیرتر است. در حالی‌که گوگل ١١٣ صفحه را ثبت کرده است، یاهو! با چهل یافته كم‌تر از نیمی از نتایج گوگل و ام‌اس‌ان با فقط چهارده یافته حدود یک هشتم نتایج گوگل را به دست آورده‌اند.
● کاربران ایرانی و گوگل
نارضایتی برخی از کاربران فارسی زبان اینترنت از نتایج یافته‌ها در گوگل که خدمات گوگل فارسی آن دو سالی است در کنار سی و چهار سایت محلی دیگر گوگل راه‌اندازی شده، سبب شده است تا محبوب‌ترین موتور جست‌وجوی وب کارآمدی‌های محدوتری در مقایسه با جست‌وجو به زبان‌های دیگر به ویژه انگلیسی، داشته باشد. ولی «اما لیناکر» از بخش ارتباطات شرکت گوگل در این باره می‌گوید: "گوگل ضمن توجه به خواسته‌های مخاطبان محلی به گرایش‌های مشتریانش در سطح جهانی توجه دارد و از همین رو کار روی بهینه‌سازی هر دوی این خدمات را تواماً ادامه می‌دهد.»
وقتی از «اما لیناکر» در باره‌ی امکان توجه جدی تر به سرویس فارسی گوگل سؤال شد، وی پاسخ می دهد: "گوگل در حال حاضر برنامه‌ی خاصی برای گسترش سرویس فارسی‌اش ندارد. اما می کوشد تا با این مخاطبان از طریق سرویس محلی خود در ارتباط دایم باشد."
«اما لیناکر» بخشی از نارضایتی کاربران ایرانی از نتایج جست‌وجوهای خود به زبان فارسی در گوگل را ناشی از رعایت نکردن قواعد دقیق جست‌وجوی اینترنتی توسط بسیاری از آن‌ها می‌داند و می‌گوید: "گوگل همواره تلاش می‌کند تا از روش‌ها و شیوه‌های تازه‌ای برای کمک به جست‌وجوی کاربران اینترنت استفاده کند و از سوی دیگر کاربران نیز می‌کوشند تا با استفاده از آن بهترین نتایج را به دست بیاورند. به این ترتیب ما امیدواریم که رضایت تعداد بیش‌تری از کاربران فارسی زبان اینترنتی را به دست بیاوریم."
یافته‌ها نشان می‌دهد که بهره‌وری از اینترنت به زبان فارسی در سال‌های گذشته رشد بسیاری داشته است و تخمین زده می‌شود که حدود یک صدم کاربران اینترنت در جهان به زبان فارسی در اینترنت ارتباط برقرار می‌کنند که بخش مهمی از این تعداد که بیش از هفت میلیون نفر برآورده می شوند در ایران ساکن هستند.
از سوی دیگر بسیاری از مؤسسات دولتی و یا خصوصی به دنبال ایجاد سرویس‌های جست‌وجو یا پورتال فارسی هستند که تازه‌ترین مدعی در این زمینه، مؤسسه‌ی سروش در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران است که قصد دارد با استفاده از تجربه‌ی كشور چین، یک پورتال ملی برای کنترل و عرضه‌ی اطلاعات در اینترنت برای مخاطبان ایران به راه بیندازد تا شاید این مؤسسات بتوانند با خدمات جانبی خود رقیبی برای گوگل در جست‌وجوی فارسی محسوب شوند.● بچه غول دوست داشتنی!
شرکتی که در سپتامبر ١٩٩٨ توسط اریک اشمیت و براساس پروژه‌ی دو دانش‌جوی دکترا در دانشگاه استنفورد پایه‌گذاری شد، در سال ٢٠٠٠ خود را به عنوان یک موتور جست‌وجو معرفی کرد. به زودی این موتور جست‌وجو با تکمیل سیستم‌های پردازشی جست‌وجوی اطلاعات ظرف یک سال توانست توجه بسیاری از مخاطبان را با افزودن بخش‌های دیگری به صفحه‌ی اصلی خود از جمله اخبار، جست‌وجوی عکس و گروه‌های اینترنتی جلب کند.
جست‌وجوگر گوگل، پروژه‌ی دانش‌جویی سرگئی برین (چپ) و لری پگ (راست) دانش‌جویان دوره‌ی دکترا در دانشگاه استنفورد بود.
نام گوگل برداشتی از Googol به معنای یک و هزار صفر است. این موتور جست‌وجو به سرعت مفهومی به معنای گوگلی کردن، به معنای جست‌وجوی اینترنتی، را وارد زندگی بسیاری از مردم کرد؛ به عبارت دیگر جست‌وجوی اینترنت برای بسیاری از مردم مترادف با گوگل است.
دکتر کمالی‌پور در این باره می گوید: "گوگل را می توان با کلینکس که در سال ١٩۲٤ توسط شرکت کیمبرلی کلارک به بازار آمد مقایسه کرد. این شرکت اولین شرکت تولیدکننده‌ی دستمال کاغدی بود و چون در آن زمان رقیبی نداشت استفاده از نام تجاری کلینکس توسط مصرف‌کنندگان معمول شد و به تدریج جای خودش را در فرهنگ عامه پیدا کرد و بسیاری از مردم از جمله در ایران هم‌چنان از این نام تجاری برای نامیدن دستمال کاغذی استفاده می‌کنند. به همین ترتیب به محض این‌که ما از جست‌وجو در اینترنت سخن می‌گوییم، بسیاری از مخاطبان به یاد مفهوم &#۰۳۹;گوگلی کردن&#۰۳۹; می‌افتند؛ در حالی‌که موتورهای جست‌وجوی بسیاری وجود دارند، ولی عمومیت گوگل را پیدا نکرده‌اند."
اما آیا همین محبوبیت گوگل به انحصارطلبی‌اش منجر نمی‌شود؟
دکتر کمالی پور در این باره خوش‌بین است. وی می‌گوید: "با وجود موتورهای جست‌وجوی دیگر، جای نگرانی چندانی وجود ندارد زیرا اغلب، رقابت سازنده به نفع مشتری تمام می‌شود."
در همین حال دکتر باربارا ایورسن، استاد روزنامه‌نگاری دانشگاه شیکاگو، در این باره می‌گوید: "به عنوان یک استاد روزنامه‌نگاری، هر روزه با گوگل سر و کار دارم و به نظرم مردم باید درباره‌ی شیوه‌ی کار گوگل چیزهایی بدانند. این‌که گوگل بر اساس سیستم رتبه‌بندی صفحات کار می‌کند، بدان معناست که سایت‌های ارایه شده بر اساس جست‌وجوی شما به آن‌چه بسیاری دیگر از کاربران با جست‌وجوی مشابه در نظر داشته‌اند، نزدیک است."
برخی دیگر از منتقدان گوگل به عملکرد این شرکت در برابر فشارهای سیاسی مانند درخواست دادستانی فدرال آمریکا برای دریافت اطلاعات مربوط به بازدیدکنندگان و یا سانسور بخش هایی از تاریخ معاصر چین که مربوط به خیزش دانش‌جویان در میدان تیان‌آنمن در چین می‌شود، انتقاد می‌کنند.
● حریم خصوصی
«اما لیناکر» در این باره می‌گوید: "سانسور، اتهامی است که همواره به گوگل وارد شده است، به این دلیل که ما سرویس چینی خود را در گوگل آغاز کرده‌ایم. اما برخی از محتوای این سرویس تحت فلیترینگ دولت چین قرار دارد. به این ترتیب سرویس چینی گوگل آهسته، نامطمئن و غیرقابل استفاده می‌شد."
سانسور نتایج جست‌وجوگر گوگل در چین مخالفت‌های گسترده‌ای در پی داشت.
"ما با یک انتخاب روبرو بودیم؛ یا باید ٩٩ درصد اطلاعات را عرضه می‌کردیم یا هیچ. ما تصمیم گرفتیم تا راه اول را برگزیینیم. طبعاً برای ما به عنوان یک شرکت تجاری راه اول سودمندتر بود؛ ولی این برای چینی‌ها هم سودمند است، زیرا آن‌ها امروزه حتا بیش‌تر از پنج سال پیش از اینترنت استفاده می‌کنند و این امر به توسعه در آن کشور کمک می‌کند."
"این دیدگاه بسیاری از دولت‌های غربی در رویکرد به حقوق بشر در چین هم هست. وقتی ما در چین یا هر کشور دیگری مجبور شویم نتایج یافته‌های خودمان را فیلتر کنیم باید به روشنی درباره‌ی آن توضیحی ارایه دهیم. اما اگر نتوانیم حوزه‌ی امنیت خصوصی مشتریان خود را به عنوان نمونه در زمینه ای-میل یا وبلاگ‌نویسی حفظ کنیم، از دادن خدمات خودداری می‌کنیم. به علاوه سرویس چینی ما راه انتخاب را برای کاربران باز می‌گذارد که از این سرویس استفاده کنند یا در سایت اصلی گوگل به جست‌وجو بپردازند."
نفوذ گوگل به حیطه‌ی خصوصی کاربران و امکان بهره‌وری از آن امری است که توجه بسیاری را برانگیخته است. هنگامی که سال گذشته اریک اشمیت از گوگلی سخن راند که بیش از گذشته "درباره‌ی شما می‌داند"، برخی از منتقدان این شرکت نگرانی خود را از ارایه‌ی اطلاعات محرمانه‌ی مشتریان به دیگران ابراز کردند.
از جمله سازمانی موسوم به دیده‌بان گوگل که با انتشار مقالاتی به نقد این شرکت می‌پردازد، به تغییر قرارداد گوگل در ارایه‌ی خدماتش پس از سال ۲٠٠٤ اشاره کرده که امکان در اختیار قرار دادن برخی اطلاعات مربوط به بازدیدکنندگان به دیگران را رد نکرده است.
از جمله انتقادات دیگر مربوط به عملکرد موتور جست‌وجوی گوگل، تبلیغات اینترنتی آن در سایت‌ها و وبلاگ‌هاست که برخی معتقدند گوگل این سایت‌ها را در اولویت نتایج خود قرار می‌دهد. هرچند که «اما لیناکر» این موضوع را رد می‌کند، اما برخی نیز با ارایه‌ی آمارهایی بر این واقعیت صحه گذاشته‌اند.
با این همه گوگل اعلام کرده است که قصد دارد اتکای شرکت بر این آگهی‌ها را كم‌تر کند و از روش‌های دیگر آگهی در سایت‌ها از جمله آگهی‌های ویدیویی یا سرویس‌های ارایه‌ی اطلاعات تجاری مورد درخواست کاربران، برای تبلیغ بهره بگیرد.
● شیوه‌های جست‌وجو و کاربران فارسی
بهره وری از گوگل در ایران سابقه‌ی چند ساله دارد که با عرضه‌ی گوگل فارسی در سال ١٣٨٣ شتاب بیش‌تری گرفت. با این همه هنوز برخی از کاربران از آن‌که اطلاعات مورد نظر به فارسی خوب پردازش نمی‌شوند و دربرگیرنده‌ی همه‌ی منابع اینترنتی به فارسی نیست شکایت دارند.
«اما لیناکر» مدیر ارتباطات گوگل در زمینه‌ی بازاریابی معتقد است که کاربران فارسی زبان باید بیش‌تر با روش‌های بهینه‌ی جست‌وجوی اینترنتی آشنا شوند.
▪ برای جست‌وجوی بهتر در اینترنت روش‌های متقاوتی را می‌توان توصیه کرد ولی شاید بتوان مهم‌ترین آن‌ها را چنین در موارد زیر خلاصه کرد:
- خلاصه کردن اطلاعات مورد درخواست از طریق کلیدواژه‌ها
- استفاده از موتور جست‌وجوی تخصصی برای اطلاعات تخصصی
- استفاده از دو یا چند کلیدواژه مرتبط برای دستیابی به بهترین نتیجه
-استفاده از علامت‌های نگارشی مانند "،" (کاما) برای تفکیک اطلاعات
- کمک گرفتن از اعداد برای دستیابی به اطلاعات
با این حال به نظر می‌رسد بسیاری از مردم اصولاً به دنبال چیزهای مهمی در اینترنت نمی‌گردند. بر اساس یک مطالعه توسط «ورد استاکر»، جنیفر لوپز، بازیگر و خواننده‌ی مشهور، پس از سایت یاهو! در ایران، یکی از کلیدواژه‌های مهم برای ایرانیان در جست‌وجوهای اینترنتی‌شان در سال گذشته بوده است.
● نسل تازه‌ی موتورهای جست‌وجو
ایراداتی که بر موتورهای جست‌وجو پس از حدود یک دهه از عمومیت یافتن آن‌ها وارد شده است، برخی از تحلیل‌گران ارتباطات را بر آن داشته است تا به دنبال راه چاره برآیند.
یکی از مهم‌ترین این ایرادات هوشمندی ناکافی در پردازش اطلاعات مورد درخواست کاربر است که اغلب در زمینه‌های علمی به این اطلاعات نیاز دارند. به عنوان نمونه یاهو! قصد دارد علاوه بر فهرست‌بندی یافته‌ها، نظرات و پیشنهادات کاربران درباره‌ی موضوع را نیز ضمیمه کند و گوگل نیز مدتی است که سرویس اولیه‌ی «گوگل اسکولار» را راه انداخته است که مقالات و مراجع علمی را فهرست می‌کند.
تنها رقیب عمده‌ی فعلی گوگل، یاهو!ست که تنها بیست و سه درصد طرفدار دارد.
برخی دیگر استفاده از روش‌های موسوم به متن‌باز یا Open Source را پیشنهاد می‌کنند و معتقدند به جای انتشار مقالات علمی در نشریات تخصصی، باید این مقالات را روی اینترنت قرار دهند تا مخاطبان بیش‌تری بتوانند به آن‌ها دسترسی یابند و به این ترتیب شاهد رشد علمی گسترده‌تر در رشته‌های مختلف شویم.
کار روی اینترنت نسل دوم و موتورهای تازه یا وب دوم از جمله راهکارها برای پاسخ‌گویی به نیازهای مخاطبان است. در وب ۲ محتوای اطلاعات بیش‌تر از نام آن اهمیت دارد و کاربران بیش‌تر در تهیه‌ی محتوای آن مشارکت خواهند داشت.
یکی از نمونه‌های سایت‌هایی که مفهومی از وب نسل دوم را عرضه می‌کنند سایت دانش‌نامه‌ی اینترنتی ویکی پدیاست که چندی پیش اعتبار اطلاعات عرضه شده در آن از سوی مجله‌ی "نیچر" همسان با دانش‌نامه‌ی بریتانیکا ارزیابی شده بود و بحث‌هایی را دامن زد.
● چشم انداز پیش رو
گوگل به عنوان یک موتور جست‌وجوی محبوب هم‌چنان که «اما لیناکر» معتقد است از طریق داده‌های ارایه شده نقش مؤثری در رشد اطلاعات کاربران در شبکه‌ی اینترنت دارد، ولی این کافی نیست.
دکتر یحیی کمالی‌پور تأکید می‌کند که به ویژه در ایران باید روی تأمین و گسترش شبکه‌های فیبر نوری سرمایه‌گذاری شود و به علاوه موتور جست‌وجوی بومی و کتابخانه‌ی اینترنتی نیز راه‌اندازی شود تا بتواند پاسخ‌گوی نیازهای کاربران اینترنت در ایران شود، "در غیر این صورت همواره دنباله‌روی قافله‌ی پرشتاب جامعه‌ی اطلاعاتی خواهند بود".
با یا بدون گوگل، جست‌وجو در اینترنت یکی از جالب‌ترین موضوعاتی است که محققان مختلف به آن پرداخته‌اند و همگی معتقدند که این امر تلقی امروزین ما را از زندگی تغییر داده است و بر اساس ارزیابی‌های مؤسسات علمی در آینده‌ای نزدیک باز هم بیش‌تر فرهنگ آن‌لاین یا دیجیتالی را جایگزین مناسبات ارتباطی کنونی خواهد کرد.
شاید اگر کارل مارکس اکنون زنده بود هم‌چنان که در کارتون طنزآمیز یک سایت مخالف گوگل نشان داده شده است می‌گفت: "گوگل افیون توده‌هاست!"
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر